Những âm vang nhạc Giáng sinh không dứt

Hành trình của nhạc Giáng sinh trải rộng trong lịch sử từ bước chân của những người hát rong đến những bài tụng ca quanh bếp lửa, từ những giai điệu Jazz mượt mà đến các bài Rock sôi động. Nhìn lại về nhạc Giáng sinh để hiểu thêm ý nghĩa hi vọng và tình thân trong ngày lễ này.

Lịch sử nhạc Giáng sinh:

Âm nhạc, luôn là một phần không thể thiếu trong các mùa Giáng sinh. Các bài nhạc đầu tiên được hát ở Châu Âu hàng nghìn năm trước, nhưng không phải là những bài hát mừng Giáng sinh. Chúng là những bài hát vô thần, được hát vào mùa lễ hội mừng ngày đông chí  và mọi người cùng nhau nhảy múa xung quanh các vòng tròn đá. Đông chí là ngày ngắn nhất trong năm, thường rơi vào ngày 22 tháng 12.

Vào năm 129 sau công nguyên, một giám mục thành Rome đã quyết định rằng bài hát có tên “Angel’s Hymn” nên được hát tại những lễ hội Giáng sinh ở Rome. Một bài thánh ca Giáng sinh nổi tiếng khác được viết khá lâu, khoảng năm 760 sau công nguyên được viết bởi Comas của Jerusalem dành riêng cho nhà thờ Orthodox của Hy Lạp. Sau đó nhiều nhạc sĩ khắp châu Âu bắt đầu viết các bài tụng ca này. Nhưng những bài thánh ca, tụng ca, những câu kinh cầu nguyện đầu tiên được viết bằng tiếng Latin và không được phổ biến rộng rãi bởi tính chất tôn giáo và Latin không phải là ngôn ngữ đại chúng. Vào khoảng thời Trung cổ (năm 1200), hầu hết tất thảy đều đã mất đi sự thích thú với việc chào đón Giáng sinh.

Điều này đã được thay đổi sau đó không lâu. Thế kỷ thứ 13 chứng kiến sự ra đời của những bài hát mừng bằng các thứ tiếng mẹ đẻ chịu ảnh hưởng nhiều của Francis đến từ Assisi. Năm 1223, ông ấy đã bắt đầu vở diễn Nativity ở Ý. Những người trong vở diễn này hát những bài hát hay những bài thánh ca kể về một câu truyện trong vở diễn. Thỉnh thoảng, một vài ca từ của những bài hát mới này là tiếng Latin, nhưng thông thường đều rất dễ hiểu. Từ Ý, xu hướng này lan truyền sang Pháp, Đức và sau đó là Anh, mỗi nơi lại thêm gia vị vào cho những bài hát mừng này.

Từ “bài hát mừng” hay carol có nguồn gốc từ tiếng Hy Lạp: choraulein. Choraulein là một điệu nhảy cổ đại được sử dụng kết hợp với tiếng sáo. Từ Carol có nghĩa là các điệu nhảy hoặc bài hát nói về lời cầu nguyện và niềm vui. Các bài hát mừng thường được viết và hát trong suốt cả 4 mùa, nhưng chỉ có những bài hát truyền thống tại Giáng sinh là còn tồn tại cho đến ngày nay. Những bài hát mừng đầu tiên như thế này được viết vào năm 1410. Đáng buồn là chỉ một số lượng rất nhỏ các bài hát này còn tồn tại đến ngày hôm nay. Hầu hết các bài hát mừng trong thời gian này được sử dụng để giải trí nhiều hơn là thay vì các bài hát về tôn giáo và thường được sử dụng để hát tại nhà nhiều hơn là trong các nhà thờ. Những người hát rong bắt đầu hát những bài carol này và các ca từ được thay đổi cho phù hợp với những người dân địa phương ở những nơi họ đến. Một trong những bài hát đã thay đổi theo kiểu này là “I saw three ships” nổi tiếng.

Khi Oliver Cromwell và những người Puritan trở thành các quyền lực ở Anh trong năm 1647, những lễ hội Giáng sinh và các bài hát carol bị dừng lại. Tuy nhiên, những bài hát mừng này vẫn được hát một cách bí mật. Các bài carol hầu như không được hát cho đến thời kỳ của đế chế Victorian, khi 2 người đàn ông là Willian Sandys và Davis Gilbert đã thu thập được rất nhiều những bài hát Giáng sinh cũ từ các ngôi làng ở Anh.

Nhạc mừng Giáng sinh đương đại:

Ở Việt Nam hiện nay, hầu như chúng ta chỉ biết đến 2 thể loại nhạc mừng Giáng sinh, đó là các bài tụng ca được hát phổ biến trong các nhà thờ, và các bài nhạc Giáng sinh vui nhộn dành cho các lễ hội mừng cũng như các bữa tiệc trong gia đình. Những bài hát kinh điển như Jingle Bells, Joy to theWorld… không chỉ được hát bằng tiếng Anh mà còn được biên dịch sang tiếng Việt để có thể phổ biến rộng rãi hơn với mọi người.

Nếu những năm khoảng 2005 trở về trước các bài hát này được giữ nguyên các giai điệu như bài gốc, thì những năm gần đây với các xu hướng âm nhạc hiện đại hơn, và các nhạc sĩ, chuyên gia hòa âm, phối khí cũng mạnh dạn hơn thì chúng được phối lại theo một vài thể loại khác như pop hay rock nhẹ. Tuy nhiên, số lượng các bài hát chuyển thể này cũng tương đối giới hạn bởi có những rào cản nhất định về văn hóa tôn giáo lẫn văn hóa âm nhạc.

Ở các nước phương Tây, điều này thì hoàn toàn khác. Từ những bài hát mừng cho đến những tụng ca đều được chuyển thể hoặc viết mới ở nhiều thể loại âm nhạc khác nhau, từ jazz, rock, pop, hiphop cho đến R&B. Số lượng các ban nhạc chuyên hát thể loại nhạc này cũng không ngừng phát triển cả về số lượng và chất lượng. Cũng giống như hầu hết các ban nhạc hiện đại khác, họ cũng có những phong cách biểu diễn tương tự và sự khác biệt đến từ chủ đề của các bài hát: viết về đức tin của họ. Chỉ cần một lượt tìm kiếm nhỏ bạn hoàn toàn có thể tìm ra được khá nhiều tên tuổi nổi tiếng trong thế giới âm nhạc này như Relient K, Audio Adrenaline… Những ban nhạc này không chỉ góp phần đem lại không khí Giáng sinh cho các mùa lễ hội mà còn đem lại một cái nhìn cởi mở hơn về tôn giáo.

Jazz – bạn đồng hành với Giáng sinh:

Jazz là một nhóm gồm nhiều các thể loại khác nhau, nhưng đều có một điểm chung: đem lại cảm giác bồng bềnh và êm ái cho người nghe, từ những thể loại Jazz sôi động như Punk Jazz, Jazz Rap cho đến những thể loại Jazz êm dịu như Smooth Jazz, Soul Jazz… Giáng sinh, là một trong những dịp mà mọi người trong gia đình ngồi gần lại bên nhau, chia sẻ cho nhau những tình cảm ấm áp và những món quà ý nghĩa. Vì thế, giữa Jazz và Giáng sinh luôn có một sự kết nối vô hình và chặt chẽ. Với một lịch sử lâu đời, gồm nhiều sự thăng trầm, chia tách trong quá trình phát triển, Jazz tồn tại bền vững đến ngày hôm nay, nhưng vẫn giữ lại những giá trị truyền thống, đem quá khứ vào thực tại. Hãy thử tưởng tượng một khung cảnh ấm cúng sau đây: Một căn phòng nhỏ, một bàn ăn nhỏ, một cặp tình nhân, lung linh dưới ánh nến vàng, nhẹ nhàng thưởng thức các món ăn và đung đưa theo những giai điệu Jazz ngọt ngào, thật lãng mạn có phải không? Đó cũng chính là một trong những lý do tại sao Jazz luôn luôn được lắng nghe nhiều nhất và cũng được sử dụng để biểu diễn nhiều nhất trong những lễ hội Giáng sinh hay những dịp tụ tập gia đình, bởi ở Jazz, người ta luôn tìm ra những giá trị truyền thống cổ xưa nhất và sự quyến rũ ngọt ngào. Những tiếng kèn trumpet vang vọng, những tiếng trống xập xình và những giọng ca ngân vang là những yếu tố giúp Jazz có thể chiếm trọn tâm hồn người nghe, giúp họ  trôi đến tận cùng giấc mơ. Xu hướng âm nhạc mỗi năm có thể mỗi khác, sự yêu thích dành cho các ban nhạc mỗi năm có thể mỗi thay đổi, nhưng với Jazz và Giáng sinh, chưa bao giờ có sự chia lìa giữa 2 đối tượng này.

Thái Hà
Thế Giới Số 145 –Ngày 19.12.2011