Nghĩ từ phim: Tiến bộ công nghệ – Thế giới bình yên?

Thế giới loài người luôn tiến về phía trước, đồ đá – đồ đồng – đồ sắt và giờ là đồ… gì không rõ, có thể là silicon, như chúng ta hay nhắc đến Silicon Valley như là nơi sản sinh ra những phát kiến công nghệ mới cho loài người. Nhưng ở thì tương lai, liệu những tiến bộ về công nghệ có thực sự mang đến sự tốt đẹp, bình yên, an lành cho nhân loại hay không? Cùng nhìn lại một số bộ phim vẽ ra viễn cảnh khi thế giới đạt đến mức độ tối cao về công nghệ, người ta sẽ sống ra sao.

Vật lộn để duy trì cuộc sống của mình

“Hậu tận thế” là một thể loại phim rất được ưa chuộng, nó cho biên kịch khả năng sáng tạo vô hạn và giúp cho chúng ta thỏa trí tò mò về một thế giới bị tàn phá sau tận thế, và đa phần là sau khi khoa học đã phát triển rất mạnh. Sau một biến cố lớn, loài người sẽ phải làm gì để tồn tại, để sinh sống trên chính trái đất tưởng chừng như không bao giờ chết của mình.

Trong bộ phim Elysium (2013), sau sự biến đổi về môi trường, trái đất không còn là nơi an toàn cho loài người sống nữa, những tầng lớp giàu có đã xây nên cả một “thế giới mới” bay lơ lửng trên quỹ đạo của trái đất, gọi là Elysium. Nơi ấy như là “thiên đường”, còn dưới hạ giới là loài người, và người ở trên mặt đất vẫn phải làm việc, vật lộn để phục vụ cho tầng lớp thượng lưu “trên trời” kia. Nghĩa là, sự phân lớp giàu nghèo và bất công sẽ luôn duy trì, dù tận thế có xảy ra. Hoặc trong một bộ phim khác là In Time (2011), một phim có ý tưởng rất sáng tạo và hay, khi công nghệ phát triển, loài người tiến tới mức không dùng tiền, họ dùng thời gian sống còn lại để quy đổi ra tiền. Mà ở đó, sự phân cấp của tầng lớp thượng đẳng được đo bằng số lượng thời gian còn sống hàng trăm năm.

Còn ở Intestellar, một siêu phẩm của Christopher Nolan, loài người cũng đứng trước nguy cơ diệt vong, và công nghệ đưa con người đi rất xa trong vũ trụ để tìm kiếm một vùng đất mới. Nhưng cuối cùng, như một vòng tuần hoàn, hóa ra đi thành một vòng tròn quay về nơi bắt đầu, để rồi nhận ra thứ quan trọng không phải chỉ là tồn tại. Và rất nhiều bộ phim khác cho ta một góc nhìn về thế giới loài người, khi mà công nghệ cực kỳ phát triển lại chỉ còn là hoang tàn, như Blade Runner 2049 hay Mad Max: Fury Road.

Tiến nhanh đến diệt vong

Dễ nhận thấy trong việc tiến bộ khoa học công nghệ là con người tạo ra robot, mà không phải chỉ những robot thông thường như hiện tại, trong các bộ phim, robot đã tiến hóa đến mức thượng thừa, vượt qua cả con người về sức mạnh và trí tuệ. Như trong bộ phim rất nổi tiếng của Marvel gần đây là Avengers: Age of Ultron, một người máy với khả năng siêu phàm được tạo ra với mục đích ban đầu là cứu thế giới. Tuy vậy, sau khi “nghiên cứu” thì Ultron nhận ra rằng con người chính là tác nhân chính gây hại cho thế giới này, thế là nó “cứu” bằng cách tiêu diệt loài người.

Hoặc trong một bộ phim kinh điển khác mà hầu như ai cũng từng xem là Terminator 2: Judgment Day, trí tuệ nhân tạo đã hủy diệt cả trái đất bằng cách kích hoạt bom hạt nhân. Nó cho thấy rằng công nghệ phát triển quá mạnh mà con người không kiểm soát được sẽ rất nhanh chóng đưa nhân loại vào cảnh diệt vong. Hoặc giả như tham vọng của loài người khi đi ngược quá trình lịch sử, trong một bộ phim kinh điển khác là Jurasic Park (1993), đã phát triển công nghệ sinh học phục hồi lại giống loài tuyệt chủng là khủng long. Khi đi ngược quá trình tiến hóa như vậy, dùng công nghệ để đưa những sinh vật không còn phù hợp trở lại sẽ gây mất cân bằng, khủng hoảng chuỗi thức ăn và nguy cơ tuyệt diệt của chính bản thân loài người.

Cô đơn như loài người

Hãy bắt đầu với sự cô đơn trong bộ phim Ex Machina (2014), một bộ phim rất hay về tiến bộ công nghệ. Trong bộ phim này, bằng cách sử dụng công nghệ kiểm soát toàn cầu (như dùng big data với Google, Facebook, Youtube) ngày nay, và bằng cách kiểm soát các thiết bị di động, phản diện đã bật camera trên smartphone của tất cả mọi người trên thế giới, phân tích khuôn mặt các cô gái, cùng với đó phân tích sở thích xem phim của nam chính, tạo ra một người máy mà khi nam chính gặp mặt sẽ dễ dàng có tình yêu. Kết cuộc là anh ta đã yêu cô người máy thật. Nó vẽ ra một tương lai mà con người muốn yêu robot hơn là người thực.

Giờ hãy đến với sự cô đơn cùng cực với bộ phim Her (2013), ở đó nhân vật chính đã yêu Samantha, một trợ lý ảo giống Siri trên hệ điều hành iOS do Apple tạo ra. Công nghệ đã giúp cho người ta có thể tìm một người tâm sự, dù đó chỉ là một trí tuệ nhân tạo ảo, một trợ lý ảo, và cuối cùng yêu luôn một con AI. Đó phải chăng là sự cô đơn được gia cường bằng công nghệ hiện đại, đưa con người tiến từ nấc thang cô đơn này lên một nấc thang cao hơn.

Và cả cô đơn trong bạo lực, khi xem series (phim bộ) West World. Một thế giới mà con người tạo ra những robot, có cảm xúc y chang người thật, rồi biến thành một công viên giải trí, ở đó người chơi sẽ tha hồ chém giết yêu đương với những con robot. Điều đặc biệt là trong mênh mông của cái công viên giải trí kia, sự cô đơn của con người nhân lên gấp bội giữa muôn vàn con robot, ở đó có nhân vật chính lang thang trong công viên suốt mấy chục năm mà không thể chấm dứt trò chơi của mình.

Nhưng còn loài người là còn hy vọng

Dù đa số các bộ phim đều dựng nên một tương lai đầy u ám cho loài người khi công nghệ ngày một phát triển, nhưng trong bức tranh xám màu ấy, vẫn mọc lên những mầm xanh đầy hy vọng. Như trong Avatar (2009), khi mà loài người đã phát triển đến mức có thể đi xâm chiếm hành tinh khác, có thể mô phỏng trí não vào một sinh vật khác thì sau tất cả, vẫn còn lòng nhân được giữ lại, vẫn còn tình yêu giữ lại, vẫn còn những trái tim nồng ấm giữ lại. Ở đó, khi mà công nghệ ngày càng chia tách con người với “đất mẹ” thì những người ở Pandora chọn cách hòa mình vào thiên nhiên, một cách hài hòa, như một “phép màu” mà không có công nghệ nào tạo ra được.

Hoặc như viễn cảnh của phim Alita: Battle Angel (2019), khi đó người sẽ hòa hợp với máy móc thành một chủng mới, như là một hy vọng về việc cải tạo biến đổi con người, để vượt qua giới hạn của cơ thể vật lý hiện tại vốn khó chống chịu được những tổn thương. Thế giới của Alita cũng là thế giới của khát vọng “lên trời”, khát vọng bay cao bay xa, vượt qua những lề luật áp đặt.

Những giọt mưa thấm trên lá xanh là những hình ảnh cuối của Transcendence (2014) – Trí tuệ siêu việt, hay những cảnh cuối của Interstellar cho ta thấy một điều rằng con người đang đi một vòng bằng chiếc tàu lượn công nghệ, để rồi vẫn quay về lại với tự nhiên, quay về với sự bình yên thanh thản. Thế giới rồi cũng sẽ trở nên bình yên, sau sự tiến bộ mạnh mẽ và dữ dội về công nghệ. Nhưng trước khi thế giới bình yên sẽ phải chịu cơn bão quét qua, và sau đó còn lại gì thì không ai biết, chỉ biết là trước sau gì cũng sẽ đến, sớm hay muộn.