Nghệ thuật, Tôn giáo, Khoa học và AI – tứ trụ nhân sinh của kỷ nguyên mới

Thế giới sẽ tiếp tục phát triển với sự đồng hành và kết nối tiếp tục của Nghệ thuật, Tôn giáo, Khoa học cùng AI – là tác nhân thứ tư giúp cho con người thăng hoa sự Nhận thức và Hiểu Biết. Đó cũng là nội dung của Tứ trụ Nhân sinh mà giáo dục trong kỷ nguyên mới phải tích hợp trong mỗi con người!

“ Nghệ thuật, Tôn giáo và Khoa học là các cành nhánh của cùng một Cây” – nhà thiên tài vật lý Albert Einstein đã từng nói.

Theo Lịch sử Phát triển Nhân loại, Nghệ thuật đã hình thành sớm nhất ngay cả trước khi có loài người xuất hiện với Nhà nghệ thuật vĩ đại nhất – Đấng Tối cao đã tạo nên Thế giới Tự nhiên muôn hình, muôn vẻ, muôn màu sắc và âm thanh cùng các “nghệ sĩ thời Tiền sử “ khắc họa những bức vẽ đầu tiên trên các vách đá hang động! Rồi tiếp sau với ước vọng, cầu mong về một cuộc sống bình an trước mọi thiên tai, nghịch cảnh đã khởi sinh những hoạt động sơ khai “kết nối” với Trời, Đất mà Tôn giáo đã hình thành. Và để tồn tại, thích nghi với cuộc sống vô cùng gian nan, con người phải tự bươn chải, gia tăng khả năng săn bắt, hái lượm, trồng trọt, cố gắng hiểu được về thời tiết, môi trường mà những tri thức khoa học nguyên thủy đã được tích lũy dần!

Nghệ thuật, Tôn giáo và Khoa học đã là Tam NHÂN đồng hành với những tương đồng, xung khắc trong suốt quá trình hình thành, phát triển xã hội loài người cho đến nay! Đặc biệt là quan hệ giữa Tôn giáo và Khoa học: có cả ngàn năm đối nghịch như nước với lửa, chỉ đến thế kỷ 20 mới bắt đầu chung sống “hòa dịu” và nay đã có tín hiệu giao thoa những làn sóng kết nối đầu tiên.

Nghệ thuật xưa nay cũng đã có những hoạt động kết nối với Tôn giáo và Khoa học. Với sự xuất hiện của Trí tuệ nhân tạo (AI) – Thành quả vĩ đại của Khoa học gần đây sẽ là một tác nhân quan trọng cho sự kết nối Tam NHÂN trong kỷ nguyên mới này! Xin được chia sẻ một số thông tin và cảm nhận về những nội dung trên.

1.Kết nối cảm xúc trước sự Bí ẩn!

Nhà bác học vĩ đại Einstein đã từng phát biểu “Cảm xúc đẹp nhất và sâu xa nhất của con người là cảm xúc trước sự bí ẩn. Chính cảm xúc này đã khiến cho Khoa học và Nghệ thuật phát triển”. Và sau này, ông cũng nhấn mạnh “Chính cảm xúc trước sự bí ẩn cũng là nền tảng đích thực của Tôn giáo!”.

Không gì có khả năng kích thích tâm hồn và trí tuệ con người bằng sự bí ẩn. Nụ cười bí ẩn của nàng Monalisa trong kiệt tác của Leonard Da Vinci đã mê hoặc biết bao nhiêu thế hệ và cũng biết bao thế hệ các nhà khoa học đã dành cả cuộc đời cho khát vọng giải mã bí ẩn của vạn vật! Các Tôn giáo thu hút được các tín đồ cũng là nhờ ở sự bí ẩn và sức mạnh Huyền bí từ Kinh Thánh, Kinh Phật…

Nhà khoa học giải mã bí ẩn về màu sắc, mùi hương của Hoa nhưng Người nghệ sĩ đi sâu hơn vào Hoa, đắm chìm trong hương sắc và tham gia vào bí ẩn của Hoa qua những bức tranh, bản nhạc làm cho Người yêu Hoa hơn cùng hiểu biết về Hoa! Nghệ thuật sẽ làm cho Khoa học thơ ca hơn, màu sắc hơn và lãng mạn hơn…

Các bộ Kinh của các Tôn giáo đều điển hình hóa và huyền bí hóa các nhân vật, sự kiện – là những tác phẩm lớn của Kho tàng văn hóa thế giới. Lịch sử văn hóa – nghệ thuật nhân loại từ ngàn xưa đã nhiễm sắc màu Tôn giáo và chính những chủ đề Tôn giáo qua từng thời kỳ biến động đã là nguồn cảm hứng và cung cấp những chất liệu rất quý giá cho những nghệ sĩ vĩ đại như Leona Da Vinci, Michelangelo, Rubens… và nhiều họa sĩ kiệt xuất khác sau này. Rồi những bản Thánh ca, Phật ca…, những công trình kiến trúc, điêu khắc ở các Thánh đường, Chùa chiền. Với những tác phẩm nghệ thuật để lại cho muôn đời sau đó, Nghệ thuật đã làm cho Tôn giáo gần gũi hơn, tự nhiên hơn và càng hấp dẫn hơn với con người!

Trong cuộc đồng hành cùng phát triển với Tôn giáo và Khoa học, Nghệ thuật đã kết nối được sự bí ẩn của cả 2 lĩnh vực, giữa chủ quan và khách quan, giữa cái logic và phi logic, giữa Tự nhiên và Siêu nhiên, giữa Hiện thực và Siêu thực qua những phương thức nghệ thuật ngày càng phong phú. Nghệ thuật Siêu thực là trào lưu xuất hiện đầu thế kỷ 20. Trong “ Hiến chương Siêu thực 1924” đã xác định, Siêu thực là sự kết hợp thế giới thực tế thông thường và thế giới thực tại của giấc mơ.

2.Kết nối từ Vô cùng lớn và Vô cùng nhỏ!

Tôn giáo và Khoa học ngay từ khởi thủy là tương hợp với nhau. Các “Thầy tu” đầu tiên cũng là những người truyền bá các tri thức sơ khai và các trường Đạo sau này đã đảm nhiệm vai trò chính cho việc dạy dỗ các con chiên, tín đồ (nhiều danh nhân kiệt xuất và nhiều Trường Đại học nổi tiếng của nhân loại đã từng xuất phát từ các trường dòng). Rồi sau này Khoa học phát triển đã vượt ra ngoài khuôn khổ của Tôn giáo và hình thành hệ nhận thức mới. Nếu như Tôn giáo là đi tìm Chân lý để BIẾT và mỗi một Con người đi tới Chân lý bằng Đức tin thì Khoa học đi tìm Chân lý để Hiểu bằng lý luận, phân tích khách quan và phải có chứng minh, thực nghiệm kiểm tra khách quan.

Những thành công của Khoa học cho đến nay cũng đã tác động mạnh đến Tôn giáo và từ chỗ chối bỏ, phủ định hoàn toàn Khoa học, Tôn giáo đã chung sống hòa dịu với Khoa học, vận dụng các thành tựu của Khoa học Công nghệ để phát triển Tôn giáo (phần sau sẽ trình bày). Khoa học cũng đã nhận thấy sự bất toàn trong hệ nhận thức của mình khi đi tìm Chân lý ở 2 đầu Vô cùng của con người và vũ trụ.

Thật kỳ lạ, trong Kinh Thánh và Kinh Phật cách đây hàng ngàn năm đã chỉ ra nhiều sự BIẾT về 2 cõi vô cùng này. Đức Phật trong Kinh Khởi Thế đã nói “có 84.000 con vi trùng trong một bát nước và có 3.000 Đại thiên thế giới trong vũ trụ” – (những con số này chỉ là ước lệ tượng trưng về sự vô cùng). Giải mã Kinh Thánh cũng cho thấy nhiều sự Biết về việc hình thành vũ trụ , trái đất và con người mà khoa học hiện đại đã và đang cố HIỂU.

Trong  khi đó, các nhà vật lý lượng tử (tiêu biểu là nhà Vật lý được giải Nobel 2020 Penrose) đang cố gắng “chạm” được vào linh hồn và hiểu về sự Biết về Linh hồn của Tôn giáo. Các nhà Vũ trụ học cũng đã cảm nhận và đang cố Hiểu được sự tuần hoàn của vũ trụ và sự tồn tại nhiều vũ trụ song song mà Tôn giáo đã chỉ ra.

Có nhiều sự Biết thì có thể Hiểu được hoặc không cần Hiểu. Nhưng có nhiều sự Biết lớn thì cần Đức tin mà không cần Hiểu và có thể mãi mãi không Hiểu được. Chính vì vậy Khoa học và Tôn giáo cần kết hợp với nhau như Einstein đã từng phát biểu “Khoa học mà không có Tôn giáo thì khập khiễng, còn Tôn giáo mà không có khoa học thì mù quáng”.

3.Siêu kết nối của AI

Từ những ý tưởng khởi đầu bởi Alan Turing giữa thế kỷ 20, AI đã phát triển thần tốc và trở thành một lĩnh vực Khoa học Công nghệ xuyên ngành Khoa học máy tính, điện tử, tự động hóa, Sinh học, Tâm lý, đã và đang làm thay đổi mạnh mẽ, sâu sắc mọi lĩnh vực hoạt động của loài người, đặc biệt gần đây đã tác động mạnh đến Nghệ thuật và Tôn giáo.

Các phép thử Turing trong lĩnh vực Nghệ thuật đã không thể phân biệt được đâu là tác phẩm của Nghệ sĩ Người hay AI qua các bức tranh đoạt giải thưởng sáng tạo 2023 như “The Electrician”, “Theatre D’opera spatial”, điều này đang dấy lên sự lo ngại AI sẽ thay thế con người trong sáng tạo nghệ thuật. Gần đây, nhiều người đã được trải nghiệm một số phần mềm tạo sinh hình ảnh mới ở thời kỳ sơ khai mà đã cho thấy sự lôi cuốn, hấp dẫn vô cùng!

Chính từ Đại dịch COVID mà AI đã bùng phát các ứng dụng trong Tôn giáo. Từ các Robot Phật pháp (Buddhabot) đến các Phra Maha AI đang xuất hiện ở Thái Lan, Nhật Bản thực – ảo hỗ trợ tích cực cho việc tụng kinh, lễ nghi tôn giáo, thuyết giáo trực tiếp hoặc trực tuyến.

Theo Ngũ hành, AI là hành Thủy như nước chảy lan tỏa thẩm thấu vào mọi nơi, kết nối được với mọi nơi. Có thể nói vô cùng nhiều nữa về các kết nối của AI trong Khoa học, Nghệ thuật và Tôn giáo giúp cho các NHÂN này phát triển, phát triển nữa, phát triển mãi. Tuy nhiên AI cũng có thể là bão lũ và sóng Thần nếu con người không biết kiềm tỏa. Ngày 20/1/2023, Đức Giáo hoàng và Toà thánh Vatican đã chủ trì Lễ ký Tuyên bố về “ Đạo Đức Trí tuệ nhân tạo cho Hạnh phúc của Đại gia đình Nhân loại “ với sự tham gia của nhiều đại diện các Tôn giáo, Chính phủ và Các Tập đoàn công nghệ hàng đầu trên thế giới.