Học hỏi các nước về mô hình “Chợ nông dân ngoài trời” giữa mùa Covid-19

Đại dịch Covid-19 đã mang đến những thách thức mới cho nền an ninh lương thực ở nhiều quốc gia. Và mô hình “Chợ nông dân ngoài trời” bắt đầu được nhắc tới bởi nó rất cần thiết trong giai đoạn này.

Thực tế, việc tiếp cận với các lựa chọn thực phẩm lành mạnh, an toàn và đầy đủ dinh dưỡng là một phần quan trọng của sức khỏe thể chất và tinh thần tổng thể của người dân. Và cũng vì thế, hình thức chợ nông dân ngoài trời được nhắc đến như một sự làm mới, sáng tạo trong tình cảnh hiện nay.

Bởi đây được coi là một dịch vụ thiết yếu có vai trò quan trọng trong việc hỗ trợ các trang trại địa phương và cung cấp cho cộng đồng khả năng tiếp cận thực phẩm tươi, lành mạnh và an toàn trong thời kỳ đại dịch Covid-19 hoành hành. Hình thức chợ nông dân ngoài trời cung cấp một lựa chọn mua sắm ít rủi ro hơn với lợi ích tức thì và lâu dài cho người mua sắm và cộng đồng nói chung giữa mùa Covid-19.

Mô hình chợ nông dân ngoài trời (farmers’s market) ở phương Tây

Chợ nông dân là một con đường để tiếp cận thực phẩm lành mạnh. Chúng đặc biệt quan trọng hiện nay khi đại dịch Covid-19 làm trầm trọng thêm tình trạng mất an ninh lương thực. Vì thế, ở các quốc gia phương Tây, mô hình chợ nông dân ngoài trời (farmers’s market, người nông dân tự chở nông sản từ ngoại ô vào thành phố để bán ở chợ tạm vào cuối tuần) được nâng cấp với các tiêu chuẩn vệ sinh, giữ khoảng cách nghiêm ngặt.

Hàng hóa có thể được gói và niêm yết giá sẵn để người mua lựa chọn thật nhanh và hạn chế tiếp xúc hay không được đứng trả giá mất nhiều thời gian.

Phát biểu với kênh truyền thông Whyy tháng 4 năm ngoái, Yvonne Michael, Giáo sư dịch tễ học của Drexel University School of Public Health cho biết: “Đi chợ nông dân có thể an toàn hơn đối với virus là vì bạn được ở ngoài trời, có không khí trong lành luân chuyển”.

Trong bài viết trên New York Times, giáo sư Marty Makary – chuyên về chính sách y tế của trường Johns Hopkins School of Public Health khẳng định: “Các nghiên cứu đã chỉ ra rằng, hoạt động ngoài trời với khoảng cách thích hợp sẽ có nguy cơ lây nhiễm thấp hơn so với ở trong nhà”.

Tuy nhiên, nếu điều này được kích lệ thực hiện, vậy điều gì sẽ xảy ra ở chợ nông dân ngoài trời trong thời kỳ đại dịch?

Dưới đây là những gì có thể xảy ra khi bạn đến thăm một chợ nông dân trong thời kỳ đại dịch:

Thay đổi giờ hoạt động

•           Trước khi bạn đi, hãy kiểm tra giờ hoạt động. Lịch trình có thể được sửa đổi liên tục và một số nhóm chợ ưu tiên dành thời gian mua sắm đặc biệt cho người cao tuổi và khách hàng có hệ miễn dịch suy giảm trước.

•           Ngoài ra, hãy nhớ đọc thông tin cập nhật của nhóm chợ nông dân ngoài trời với một số quy tắc và giao thức mua sắm Covid-19 mới được áp dụng. 

Hạn chế tiếp xúc xã hội

•           Các chợ nông dân ngoài trời có thể chủ động cấu hình lại các quầy thực phẩm để đảm bảo lối đi đủ rộng để cho phép mọi người đi lại ở khoảng cách an toàn nhất có thể.

•           Khả năng tiếp cận chợ có thể bị thay đổi và người mua hàng được yêu cầu đứng ở các hàng xa để hạn chế số lượng người vào cùng một lúc.

•           Những người mua sắm không được khuyến khích dẫn theo bạn bè và / hoặc gia đình; thay vào đó, một cá nhân đơn độc nên hoạt động như một “người mua sắm được chỉ định” duy nhất.

Đeo khẩu trang và găng tay

•           Tùy thuộc vào các quy định của chính quyền địa phương, những người bán hàng có thể phải che mặt và đeo găng tay. Người mua hàng cũng nên làm như vậy.

Chính sách thanh toán có thể thay đổi

•           Nhiều chợ nông dân ngoài trời có thể linh động chuyển sang thanh toán tín dụng “không tiếp xúc” thay cho tiền mặt.

Mô hình Hyperlocal Micromarkets của công ty kiến trúc và đô thị Shift (Hà Lan)

Vào năm ngoái, công ty kiến trúc và đô thị Shift (Hà Lan) gây được tiếng vang lớn khi công bố mô hình nhóm chợ mới an toàn giữa mùa Covid-19 có tên là Hyperlocal Micromarkets. Công ty này đưa ra các đề xuất chi tiết rằng, thay vì tổ chức các chợ hay siêu thị tập trung, chỉ cần tổ chức họp chợ ở quy mô nhỏ vài quầy ở từng khu phố, tránh người dân di chuyển từ nơi này sang nơi khác.

Nghiên cứu xây dựng cho phép các thương nhân cung cấp thực phẩm tươi sống một cách an toàn cho những người dân của thành phố, với mức rủi ro thấp nhất nhằm giảm áp lực cho các siêu thị.

Về cơ bản, thay vì bạn đi chợ, chợ sẽ đến với khu phố của bạn theo cách linh động hơn. Với thời gian mở cửa sẽ dài hơn, các chợ nông sản ngoài trời này hoạt động ít nhất 5 ngày một tuần thay vì hai lần một tuần để giảm bớt sự tập trung của người dân.

Ở đây, đề xuất đặt ra một mạng lưới gồm 16 ô hình vuông, thẳng hàng với ba quầy hàng trong chợ, mỗi quầy bán một loại sản phẩm tươi sống khác nhau. Viền kẻ lưới được dán trên mặt đường và được rào bằng các thanh chắn tiêu chuẩn, tạo ra 1 lối vào và 2 lối ra. Mỗi ô có thể chứa một người tại một thời điểm để duy trì sự cách ly an toàn nhất có thể. Tuy nhiên, đề xuất này chỉ dừng lại ở mức độ nghiên cứu.

Thậm chí, ở các nước đang phát triển, giải pháp tương tự lại vô cùng đơn giản và gần gũi vì chợ đã là một nếp văn hóa. Bắt đầu từ Myanmar, và được Indonesia, Cambodia học theo. Họ mang thực phẩm ra đường phố, các lô bán hàng được định vị rõ ràng bằng vạch sơn để đảm bảo khoảng cách.

TP.HCM có thể tham khảo và thực hiện mô hình này

Quan sát từ các mô hình nhóm chợ ở trên, Trần Quang Hiếu và Trần Tấn Phúc là hai kiến trúc sư của công ty Librazzi, một đơn vị chuyên cung cấp các giải pháp tư vấn, thiết kế kiến trúc – quy hoạch với định hướng cân bằng lợi ích giữa nhà đầu tư và cộng đồng khẳng định, việc triển khai là không quá khó khăn. “Có thể đóng cửa (1 chiều hay 2 chiều) và tổ chức lại giao thông một tuyến đường trong từng khu phố với tiêu chí lưu lượng xe ít, có nhiều bóng râm, không ảnh hưởng giao thông vùng, để tổ chức các chợ phân tán cho từng khu phố”, nhóm chuyên gia nói.

Bước tiếp theo, mỗi điểm có thể tối thiểu chỉ cần 3-4 tiểu thương bán các mặt hàng thịt cá, rau củ quả, nhu yếu phẩm, thức ăn chế biến sẵn. Vị trí quầy hàng phải được đánh dấu rõ ràng, đảm bảo khoảng cách y tế.

Tiểu thương có thể phân phối từ chợ đang hoạt động hay từ chợ tự phát truyền thống đã bị đóng cửa. Tiểu thương phải đăng ký và chỉ được bán ở khu phố trong suốt thời gian giãn cách, hạn chế luân chuyển.

Theo ông Hiếu và ông Phúc, nên tổ chức chợ trên phố từ sáng đến chiều, tránh việc tập trung đông người cùng thời điểm. Giới hạn số người vào chợ cùng lúc để đảm bảo an toàn. Có thể ứng dụng việc mua hàng trước bằng cách gọi điện hay app và chỉ đến lấy. Nên khuyến khích đi bộ và không cần tổ chức giữ xe. Buổi tối cần thu dọn để tránh tụ tập khó quản lý.

“Người dân cần được hướng dẫn để ưu tiên đi chợ trong khu phố của mình, có thể bằng cách kèm theo các ưu đãi, khuyến mãi. Tuyệt đối tuân thủ nghiêm túc 5K, xếp hàng trật tự bắt buộc theo dấu có sẵn được dán trên sàn”, hai chuyên gia này nói.

Tổng hợp