Phát hiện mặt nạ vàng cổ đại Peru 1.000 năm tuổi sơn bằng… máu người

Một chiếc mặt nạ 1.000 năm tuổi được phát hiện trên đầu của một bộ xương cổ đại được sơn bằng máu người, theo một nghiên cứu mới.

Nền văn hóa Sican là một trong những nền văn minh Tiền Inca chính của đất nước Peru ngày nay. Bảy trăm năm đã xóa sạch hầu hết kiến thức về người Sicans, nhưng những đồ vật bằng vàng tinh xảo lấy được từ các lăng mộ cho giới khảo cổ khám phá những điều mà họ chưa từng biết. Một cái nhìn mới đã được đưa ra thông qua phân tích hóa học của lớp sơn trên mặt nạ vàng 1.000 năm tuổi, hóa ra lại chứa máu người.

Các nhà khảo cổ học thuộc Dự án Khảo cổ học Sican đã khai quật được chiếc mặt nạ vàng trong khi khai quật một Lăng mộ phía Đông của gò đền Huaca Loro ở Peru. Ngôi mộ này có niên đại khoảng năm 1.000 năm của một người đàn ông trung niên 40-50 tuổi thuộc nền văn hóa Lambayeque, hay còn được gọi là Sican, sống dọc theo bờ biển phía bắc của Peru từ thế kỷ 8 đến thế kỷ 14. Với kỹ năng luyện kim tiên tiến của mình, họ đã sản xuất ra nhiều đồ vật bằng vàng chói lọi trong quá khứ.

Bộ xương cũng sơn màu đỏ được phát hiện trong tư thế không đầu và lộn ngược đặt ở trung tâm của một ngôi mộ hình vuông sâu tầm khoảng 12m. Riêng phần đầu có vẻ được chủ ý tách ra khỏi bộ xương, được đặt ở phía bên phải và che bằng mặt nạ sơn đỏ. Nhìn chung, đây là một chiếc mặt nạ kim loại tinh xảo, với hoa tai trang trí lớn và đôi mắt lồi dạng hạt cườm đen đính vào. Cả mặt nạ và bộ xương đều có vệt đỏ.

Vào thời điểm khai quật, ban đầu các nhà khoa học xác định sắc tố đỏ trên mặt nạ có thể là bột chu sa, một loại khoáng chất có màu đỏ tươi được tạo thành từ thủy ngân và lưu huỳnh. Nhưng dù bị chôn sâu dưới lòng đất hàng nghìn năm, bằng cách nào đó, lớp sơn đỏ – một lớp dày từ (1 đến 2 mm) này vẫn bám vào mặt nạ. Các tác giả viết: “Danh tính của vật liệu sơn màu đỏ này vẫn còn là một bí ẩn”.

Trong nghiên cứu mới, các nhà nghiên cứu do nhà hóa học thuộc Đại học Oxford, Elisabete Pires đứng đầu đã phân tích một mẫu nhỏ của lớp sơn đỏ để giải mã các bí ẩn.
Đầu tiên, với kỹ thuật quang phổ hồng ngoại sử dụng ánh sáng hồng ngoại để xác định các thành phần của vật liệu, họ đã phát hiện ra rằng có các protein có trong lớp sơn màu đỏ. Sau đó, họ sử dụng khối phổ, một phương pháp có thể phân loại các ion khác nhau trong vật liệu dựa trên điện tích và khối lượng của chúng để xác định danh tính thực sự các protein cụ thể.

Các nhà nghiên cứu phát hiện ra rằng, lớp sơn màu đỏ có chứa sáu loại protein được tìm thấy trong máu người, trong đó có những chất huyết thanh bao gồm albumin và các kháng thể immunoglobulin G.

Các tác giả viết trong nghiên cứu này: “Lớp sơn làm từ chu sa thường được sử dụng trong bối cảnh của giới thượng lưu xã hội trong các vật dụng quan trọng về mặt nghi lễ. Trong khi chu sa bị hạn chế chỉ sử dụng cho giới thượng lưu, những người không phải giới thượng lưu đã sử dụng một loại sơn gốc đất son khác để sơn các đồ vật, hoặc họ có thể dùng chính máu người”.

Điều đó, cùng với “vị trí đặt ngược độc đáo của bộ xương bên cạnh hai phụ nữ trưởng thành trong tư thế sinh nở và đỡ đẻ cho thấy rằng mong muốn của người xưa là sự tái sinh của nhà lãnh đạo đã khuất”, Pires và các đồng nghiệp giải thích về việc chôn cất.

Còn tác giả nghiên cứu Izumi Shimada, một nhà khảo cổ học tại Đại học Nam Illinois chuyên về văn hóa Sican, đề xuất vết máu trên mặt nạ cho thấy màu sơn được cho là đại diện cho “sinh lực”. Ông nói: “Để sự tái sinh mong muốn này diễn ra, người xưa có thể đã phủ toàn bộ bộ xương và mặt nạ trong lớp sơn bằng máu này, nó có thể tượng trưng cho một sinh lực”.

Nói rõ hơn, ông cho biết việc sử dụng máu người có thể đã cho phép một tầng lớp nào đó của xã hội cổ đại duy trì địa vị của họ như những vị thần được đặc quyền về mặt vũ trụ ngay cả đang ở thế giới bên kia. “Những huyền thoại đó cũng nói về cách những cư dân cổ ưu tú này khi chết biến thành các vị thần thần thoại, hoặc tổ tiên quyền năng được những người còn sống ở lại tôn thờ”.

Ở giai đoạn hiện tại, các nhà nghiên cứu cũng đang có kế hoạch điều tra xem liệu những chiếc mặt nạ tang lễ khác có từ nền văn hóa Sican có chứa dấu vết máu hay không, điều này có thể giúp tiết lộ liệu tục lệ này chỉ dành cho những đám tang thượng lưu hay không, hay cũng có thể dành cho những đối tượng đặc biệt nào khác mà giới khảo cổ chưa kịp khám phá.

Theo Livescience