“Streamer” là cụm từ được giới trẻ nhắc đến ngày càng nhiều trong những năm gần đây. Nó đã khiến nhiều người cảm thấy tò mò không biết cái văn hóa streamer này nó là gì, thậm chí còn nghe rằng nó là một nghề hái ra tiền chỉ bằng việc ngồi chơi game rồi phát cho người khác xem.
Có rất nhiều ngờ vực xung quanh khái niệm Streamer Game và câu hỏi thường trực có lẽ là “liệu nó có thực sự là một cái nghề?”. Nghe đến đó thì hầu hết Streamer Game đều trả lời rằng: “Nghề là gì, nều không là bỏ sức lao động ra và thu về những đồng tiền chân chính không phạm pháp”.
Nghề Streamer Game
Nếu xét một cách rõ ràng và đúng sách vở thì Streamer Game là một nghề nghiệp nằm trong nhóm dịch vụ giải trí. Khác với những cách hiểu ban đầu của nhiều người thì xem một streamer làm việc, nghề Streamer Game giống một kiểu nghệ thuật biểu diễn hơn là chơi game. Một Streamer Game có những công việc đặc trưng tương tự như một diễn viên hài độc lập, một phát thanh viên hay ca sĩ solo. Công việc của họ là cung cấp cho người xem những nội dung mang tính giải trí hàng ngày, sử dụng game làm “chất dẫn”.
Ngoài ra, cũng như diễn viên cần 1 sân khấu, các Streamer Game cũng cần một nền tảng để hoạt động trên đó và tiếp cận khán giả. Nền tảng này gọi là “Streaming Platform” hay dịch ra là “Nền tảng phát trực tuyến”. Với sự bùng nổ của nghề Streamer Game, rất nhiều ông lớn đã nhảy vào tạo dựng các nền tảng riêng để thu hút các streamer và thu lợi nhuận khổng lồ từ các giá trị quảng cáo.
Các nền tảng lớn có thể kể ra như Twitch, Youtube Gaming, Facebook Game, Mixer (Microsoft)… Ở thị trường địa phương còn có nhiều nền tảng stream khác ở cấp độ khiêm tốn hơn như Huya, Douyu của Trung Quốc hay Azubu, Bigo Live ở khu vực châu Á. Mỗi nền tảng có chính sách và những điểm đặc trưng riêng để cạnh tranh với nhau và các Streamer Game cũng có nhiều lựa chọn để “đầu quân” như ca sĩ chạy show. Chỉ cần có các trang bị cơ bản và đăng ký một tài khoản, người streamer đã có thể “khởi nghiệp”.
Những người khơi dòng chảy
Streamer Game là một nghề nghiệp được khai sinh khoảng 10 năm trước và trở nên đặc biệt hấp dẫn trong vài năm trở lại đây.
Cũng như những ngành nghề hiện đại khác được sinh ra theo dòng chảy công nghệ của nền văn minh nhân loại, Streamer Game là một nghề nghiệp được khai sinh khoảng 10 năm trước và trở nên đặc biệt hấp dẫn trong vài năm trở lại đây.
Những Streamer Game đời đầu đạt thành công như PewDiePie, ViruSs, PewPew đã trở thành thần tượng của giới trẻ thuộc thế hệ “công dân mạng”. Những người này sau một thời gian nỗ lực đã đạt được đỉnh cao danh vọng với sự nổi tiếng và tiền tài sự nghiệp tích lũy lên con số khiến ai cũng phải mơ ước.
Đây là một trào lưu có tầm toàn cầu nên nghề Streamer Game nhanh chóng được nhiều ông lớn công nghệ đầu tư kéo theo một lực lượng lớn nhân lực thuộc giới trẻ đổ xô tham gia tìm kiếm cơ hội. Không chỉ riêng các game lẻ mà ngành Stream Game còn liên kết với một trào lưu khác cũng đang lớn mạnh là eSports. Điều này giúp tăng thêm sức phát triển cho nghề Streamer Game với càng nhiều lựa chọn hơn và tỷ lệ thành công cao hơn cho người tham gia.
Mặt khác, để làm Streamer Game cũng không quá khó vì các trang thiết bị khởi nghiệp không quá đắt đỏ. Chỉ cần một chiếc PC cấu hình trung bình đủ chơi game, một micro để thu âm hay trò chuyện với khán giả và một webcam. Thậm chí nếu stream bằng điện thoại còn đơn giản hơn nữa vì chiếc điện thoại đã có đủ các thứ yêu cầu.
Tất nhiên đó là trang bị khởi nghiệp, còn đối với những Streamer Game chuyên nghiệp thì bộ trang bị cao cấp của họ có thể lên đến vài trăm triệu với rất nhiều thiết bị chuyên dụng công nghệ cao.
Tiền đến từ đâu?
Nghề Streamer Game kiếm tiền từ khá nhiều nguồn, mỗi nguồn thu lại có tỷ trọng khác nhau tùy từng trường hợp và định hướng của người làm nghề. Một số nguồn thu có tính bấp bênh không bền vững trong khi số khác có thể là nguồn thu dài hạn, tất cả đều tùy vào “danh tiếng” của người Streamer đó.
Donation là nguồn thu mà nhiều người stream mới khởi nghiệp thích dựa vào nhất nhưng thật ra đây cũng là nguồn thu bất ổn nhất lại còn bị ăn chia bởi nền tảng thu hộ tiền.
Donation là nguồn thu mà nhiều người stream mới khởi nghiệp thích dựa vào nhất nhưng thật ra đây cũng là nguồn thu bất ổn nhất lại còn bị ăn chia bởi nền tảng thu hộ tiền. Donation thực ra là tiền “boa” tùy tâm của những khán giả muốn thưởng cho người Streamer Game khi họ cảm thấy nội dung mình xem quá tuyệt vời. Chính vì vậy, người streamer chỉ thực sự kiếm lợi từ Donation khi họ đã có kinh nghiệm và biết cách làm ra những nội dung độc đáo.
“Lương” và “lậu” từ Streaming Platform là một nguồn thu lý tưởng và khá bền vững. Một số nền tảng Stream có chính sách trả lương và chia thưởng cho người làm stream dựa theo độ hút khách. Twitch chính là ví dụ khi nền tảng này lấy việc kinh doanh quảng cáo trong các stream làm nguồn thu. Họ sẽ chia lợi nhuận cho các Streamer Game dựa theo lượng người xem mà cá nhân này thu hút được. Ngoài ra một số nền tảng có hệ thống nạp tiền mua quà cho streamer, nó tương tự nhưng Donation nhưng qua hệ thống nạp của nền tảng và tất nhiên số này được ăn chia theo phần trăm.
Tiền từ quảng cáo là xương sống cho hệ thống thu nhập của Streamer Game. Ngoài phần lương lậu được chia từ nền tảng, các Streamer Game còn có thể ký các hợp đồng quảng cáo riêng với các nhãn hàng nếu họ đạt được một lượng fan nhất định. Sự nổi tiếng luôn gắn liền với giá trị quảng cáo và các hình thức quảng cáo thì vô cùng đa dạng. Từ việc đóng phim quảng cáo, giới thiệu sản phẩm trong lúc stream, đến việc trở thành gương mặt đại diện cho các nhãn hàng qua những hợp đồng giá trị cao.
Trực tiếp bán hàng thu tiền cũng là một kênh “kiếm thêm” nếu người làm Streamer Game đạt được một lượng fan cao. Có 2 dạng kinh doanh chính là bán sản phẩm chia hoa hồng (affiliate) và tự in các ấn phẩm mang dấu ấn cá nhân của mình rồi bán cho fan hâm mộ.
Đến khi đạt đến đỉnh cao, trở thành những người cực kỳ nổi tiếng và có hàng triệu fan hâm mộ, các Streamer Game còn có thêm nhiều cách kiếm tiền khác. Có thể đó là cát-sê khi tham gia các show truyền hình, đóng phim, mở các lớp truyền thụ kinh nghiệm, mở các cửa hàng mang thương hiệu bản thân như nhà hàng, shop công nghệ hay shop thời trang.
Nhìn chung đối với một người làm nghề Streamer Game, danh tiếng càng cao thì càng dễ kiếm tiền. Đó cũng chính là điểm thử thách lớn nhất của nghề này: khả năng tăng danh tiếng cho mình.
Khốc liệt giữ chân người hâm mộ
Khi nhìn vào những điển hình thành công của nghề Streamer Game, người ta thấy rất nhiều màu hồng từ danh vọng và tiền bạc. Nhưng khi bước vào làm sẽ thấy mọi thứ phía sau không hề đơn giản.
Nói một cách nào đó thì một Streamer Game giống như một vị thần. Càng có nhiều tín đồ thì sức mạnh càng cao. Một vị thần không có ai thờ phụng sẽ chết và chìm vào quên lãng.
Thước đo thành công của một Streamer Game cũng chính là số người theo dõi, cũng có thể coi là fan hâm mộ. Con số này quyết định tất cả và quan trọng nhất là giá trị quảng cáo mà một Streamer Game mang về qua công tác quảng cáo. Tất cả người mới vào nghề đều phải trả lời được câu hỏi đầu tiên là “làm sao để có người hâm mộ mình?”
Câu trả lời là sự độc đáo của nội dung. Như đã nói ở trên, game chỉ mang vai trò “chất dẫn” vì cái quan trọng hơn khi một Streamer Game khởi nghiệp là việc định hình cá tính cho mình và sáng tạo ra những nội dung độc đáo nhất để hút người xem. Cùng một game có nhiều Streamer khai thác thì ai có khả năng sáng tạo hoặc cá tính, tài năng vượt trội hơn sẽ vượt lên dẫn đầu. Đây chính là sự sàng lọc đầu vào cực kỳ khốc liệt của giới Streamer Game ngày nay. Những ai không thể tìm ra cá tính hay sáng tạo ra nội dung mới hấp dẫn sẽ phải chứng kiến mình phát hình chỉ với vài chục người xem. Đối với một người làm stream thì đó là một nỗi buồn và khi nó kéo dài sẽ khiến người ta nản lòng mà bỏ cuộc. Chỉ những ai vượt qua được thử thách này mới thực sự trở thành một người làm nghề Streamer Game.
PewPew nổi tiếng với những talkshow và bình luận game thể hiện tài ứng xử độc đáo của mình
Xuyên suốt sự nghiệp của mình, người Streamer Game luôn phải sáng tạo cho 2 mục tiêu là thu hút thêm người xem mới và giữ chân “khách quen”. Khán giả luôn đòi hỏi những cái mới hoặc những chiêu trò biểu diễn độc đáo của người Streamer Game, chỉ cần vài lần stream nhàm chán lượng người theo dõi sẽ tụt nhanh chóng. Đó luôn là áp lực cho người làm nghề mỗi buổi sáng thức dậy phải nghĩ xem hôm nay mình phải làm gì mới và độc đáo để giữ chân người xem.
Về tài năng, các Streamer Game đều dựa vào khả năng vốn có của mình để phát triển lên, vì vậy chúng ta có thể thấy nhiều người với nhiều tài năng khác nhau. Có người khéo ăn nói hoặc ứng xử hài hước có thể stream mãi một game nhưng vẫn hút người xem vì họ mang lại sự giải trí dựa trên sự hùng biện của mình. Số khác có tài chơi game nên có thể biểu diễn những màn “như làm xiếc” mà không ai khác làm được như đi từ đầu đến cuối một game khó mà không bị đánh trúng một đòn nào. Thậm chí còn có người vừa chơi game vừa xuất khẩu thành thơ một cách đầy ngẫu hứng.
Đó chính là lý do Streamer Game nằm trong một cụm nghề nghiệp mới có tên gọi là “Nhà sáng tạo nội dung”. Chính những sáng tạo và cá tính của họ cộng với chơi game đã cung cấp cho khán giả những giờ phút thư giãn đáng giá.
Thời đến nhanh đi nhanh
Streamer Game là một nghề đòi hỏi sáng tạo, vì vậy nó bào mòn khả năng của người làm nghề khá mạnh qua nhiều năm. Chính vì vậy các streamer thành công luôn có xu hướng dịch chuyển và tìm bước tiến kế tiếp trên sự nghiệp của mình thay vì cứ ở mãi vị trí ngồi stream.
Đây là một sự phát triển tự nhiên của các streamer. Khi tài sản tích lũy qua nhiều năm “dày” lên, các streamer sẽ tính tới bước kế tiếp của mình như đầu tư, kinh doanh, thậm chí nếu danh tiếng cao họ có thể vào showbiz hay tham gia các mảng khác trong làng giải trí. Đến bước này, các streamer sẽ dần dần tách khỏi sự phụ thuộc tài chính vào nghề stream, thay vào đó họ xem stream như một hoạt động giữ quan hệ với các fan hơn là kiếm tiền.
Các điển hình của việc này như PewPew ra mắt chuỗi cửa hàng bánh mì mang thương hiệu riêng. Trong khi đó ViruSs hiện đang đầu tư vào chuỗi GEARVN và hiện làm giám đốc Marketing cho chuỗi cửa hàng công nghệ này, bên cạnh đó anh cũng đang đầu tư vào các studio, sản xuất âm nhạc.
Ở đẳng cấp thế giới, huyền thoại PewDiePie cũng bắt đầu công bố các hoạt động ngoài stream của mình từ năm 2015. Anh tham gia vào rất nhiều hoạt động đầu tư ngoài như làm video game, viết sách, tạo thương hiệu thời trang riêng bên cạnh việc tham gia làm từ thiện.
Tuy nhiên, không ai ép buộc các streamer phải giải nghệ, vẫn có nhiều người làm nghề tiếp tục nỗ lực sáng tạo và bám nghề lâu nhất có thể vì họ thích sự thử thách sức sáng tạo của công việc này. Vẫn còn nhiều streamer nổi tiếng hoạt động lâu năm trên thế giới tiếp tục công việc stream của mình và họ được nhiều nền tảng lớn lôi kéo bằng những hợp đồng độc quyền trị giá triệu USD như Ninja, Shroud, King Gothalion… Những người này tiếp tục là những điển hình thành công cổ vũ giới trẻ mơ ước trở thành một thần tượng streamer với đầy đủ danh vọng và tiền bạc.
Sẽ còn nhiều lớp sóng sau
Bất chấp sự thử thách và sàn lọc mạnh, Streamer Game vẫn là một nghề mà giới trẻ mơ ước như nghề tiếp viên hàng không nhiều năm trước. Đây là công việc hấp dẫn kết hợp giữa giải trí, sáng tạo, công nghệ hiện đại và danh tiếng của một ngôi sao.
Nghề nghiệp non trẻ này sẽ tiếp tục là một xu hướng nóng bỏng trong những năm tới khi mà mảng giải trí qua video game và esports vẫn đang lớn mạnh chưa có dấu hiệu dừng lại. Buổi bình minh của nghề Streamer game cho thấy đầy sức nóng, và nhiệt lượng ấy còn sẽ duy trì được trong thời gian dài tới.
Thanh Bình – Tạp chí Thế Giới Số Giai phẩm Xuân 2021