Phát triển xã hội số, cần tập trung vào những lợi ích mà người dân được hưởng lợi

Nội dung trọng tâm của phát triển xã hội số là phát triển cộng đồng số. Đó là cộng đồng người dân, người lao động được trang bị kỹ năng số để tiếp cận và thụ hưởng những ưu việt mà kỷ nguyên số mang lại cho cuộc sống của mình, từ đó dẫn tới thay đổi cách sống, cách làm việc, cách mua sắm, cách chăm sóc sức khỏe, cách giao tiếp, cách giải trí và hình thành văn hóa số của từng cá nhân, của cả cộng đồng.

Giá trị mới mà kỷ nguyên số mang lại bao gồm những công cụ, phương tiện được phổ cập rộng rãi như Internet, các mạng xã hội, các công cụ phục vụ tìm kiếm, tra cứu, kết nối… và những dịch vụ số mà nhà nước và tổ chức, doanh nghiệp hay cá nhân cung cấp cho người dân như các dịch vụ công trực tuyến, các dịch vụ chăm sóc sức khỏe từ xa, giáo dục, đào tạo trực tuyến, tư vấn, giải trí… và nhiều tiện ích khác.

Các Bộ/ngành đóng góp phát triển xã hội số thông qua việc phát triển các cộng đồng số trong thành phần nhân lực của mình (như cộng đồng công chức, viên chức trong cơ quan nhà nước, cộng đồng người lao động trong các đơn vị sản xuất) và phát triển các dịch vụ số chuyên ngành (theo hướng mọi sản phầm đều được cung cấp như dịch vụ) cho cộng đồng người dân, cho toàn xã hội (như dịch vụ y tế, đào tạo, lưu trú, vận chuyển, bảo hiểm, tài chính, ngân hàng…).

Với các địa phương, phát triển xã hội số là nhiệm vụ trực tiếp, song song với phát triển kinh tế số, hai quá trình này tương tác với nhau một cách hài hòa. Việc chăm lo phát triển xã hội số là chỗ dựa cho phát triển kinh tế số vì người lao động cũng là người dân trong xã hội.

Như thế, kế hoạch phát triển xã hội số cần bao gồm những nội dung dưới đây:

1.Phổ cập kỹ năng số cơ bản đến từng cá nhân trong xã hội

Trong xã hội, càng có nhiều người nắm được kỹ năng số càng dễ dàng xây dựng và phát triển cộng đồng số. Đào tạo những kỹ năng số căn bản cho người dân về cách truy cập Internet, cách sử dụng Google để tìm kiếm thông tin, cách mở trang cá nhân trên mạng xã hội như Facebook, Twitter, cách sử dụng Zalo, Viber, hay cách sử dụng các dịch vụ trực tuyến, cách khai báo qua mạng, thực hiện giao dịch điện tử… là những kỹ năng cơ bản. Hấp dẫn hơn là đào tạo kỹ năng tìm kiếm cơ hội bán hàng qua mạng, tạo ra nguồn thu chính đáng thông qua các hoạt động trực tuyến. Ngoài ra, cần đào tạo cho người dân kỹ năng phòng tránh những rủi ro, cách tự bảo vệ mình trên mạng, trách nhiệm về phát ngôn trên mạng hay phát tán nội dung trên mạng.

Tỷ lệ dân số được trang bị kỹ năng số càng cao thì cơ hội nâng cao dân trí càng cao, đặc biệt là đối với người dân ở cùng sâu, vùng xa, vùng biên giới, hải đảo. Các nghiên cứu xã hội học chỉ ra rằng không có yếu tố nào thúc đẩy nâng cao dân trí nhanh bằng các công nghệ số. Chính khả năng tiếp nhận và chia sẻ thông tin giữa các cộng đồng trong xã hội được hỗ trợ bởi Internet và các công nghệ số khác đã tạo nên sự kỳ diệu đó.

2. Tạo điều kiện cho tất cả người dân trong xã hội có thể tiếp cận và sử dụng các tiện ích số 

Trước tiên, đó là phủ sóng mạng 4G/5G, mạng cáp quang đến toàn bộ dân cư, trang bị điện thoại thông minh đến từng gia đình người dân nếu chưa có, xây dựng các trung tâm văn hóa số ở vùng sâu, vùng xa làm điểm sinh hoạt cho người dân trao đổi thông tin, chia sẻ kinh nghiệm và học hỏi lẫn nhau với sự trợ giúp của các phương tiện số.

Khuyến khích người dân vùng sâu, vùng xa, vùng dân tộc thiểu số sử dụng các dịch vụ trực tuyến được miễn hay giảm phí (bao gồm cả các dịch vụ công và các dịch vụ khác như chăm sóc sức khỏe từ xa, giáo dục, đào tạo trực tuyến, tư vấn trực tuyến, bán hàng qua mạng…). Nội dung này nên được triển khai theo hướng xã hội hóa, phát huy các nguồn lực của xã hội để phát triển xã hội. 

3. Đào tạo, rèn luyện kỹ năng số cho các nhóm cộng đồng tham gia phát triển xã hội số.

Để phổ cập kỹ năng số đến toàn dân cần có sự tham gia của nhiều lực lượng, trong đó những lực lượng năng động nhất là các học sinh phổ thông, các đoàn thể, hiệp hội (thanh niên, phụ nữ, hội nông dân…) và các doanh nghiệp trên địa bàn. Vì thế, cần đào tạo, rèn luyện kỹ năng số cho các nhóm đối tượng này trước để đến lượt mình, họ lan tỏa các kỹ năng số đó vào xã hội, trước tiên là cho các thành viên trong gia đình của mình.

Việc tổ chức đào tạo, rèn luyện kỹ năng số cho các nhóm đối tượng này càng phong phú, hấp dẫn, dễ hiểu, dễ tiếp thu sẽ tạo ra hiệu ứng lan tỏa tích cực trong xã hội, chuyển dịch cả xã hội sang xã hội số. Nội dung đào tạo tốt hơn cả là các bài học thực tế.

4. Cung cấp các dịch vụ số cho người dân

Đây là nội dung chính trong phát triển xã hội số. Các dịch vụ công số do chính quyền cung cấp có ý nghĩa quan trọng hàng đầu đối với người dân vì ai cũng cần sử dụng các dịch vụ đó trong cuộc sống của mình, từ khai báo hộ tịch, lưu trú, chứng thực đến các dịch vụ giáo dục, y tế, bảo hiểm, đăng ký phương tiện, nhà đất… Hơn nữa, các dịch vụ công số còn là phương tiện mà chính quyền muốn thu hút người dân vào cuộc chuyển đổi, tập dượt các kỹ năng số. Các dịch vụ số đó càng đơn giản, dễ sử dụng, chi phí thấp hay miễn phí càng thu hút nhiều người dân sử dụng.

Bên cạnh đó, các dịch vụ chuyên ngành số như bảo hiểm y tế, khám chữa bệnh từ xa, đào tạo từ xa, dịch vụ vận chuyển, lưu trú, hỗ trợ nông dân bán hàng, cung cấp vật tư nông nghiệp trực tuyến, tư vấn từ xa và nhiều loại hình dịch vụ phong phú khác được phát triển và cung cấp dựa trên công nghệ số góp phần nâng cao chất lượng cuộc sống của người dân. 

Những dịch vụ số này từng bước một làm thay đổi thói quen và tập quán sinh hoạt của người dân, hình thành những đặc điểm riêng của một xã hội số.

5. Phát triển xã hội số ở khu vực thành thị gắn với chương trình xây dựng đô thị thông minh

Phát triển xã hội số ở thành thị có những đặc điểm riêng so với phát triển xã hội số ở nông thôn vì ở thành thị có nhiều điều kiện thuận lợi hơn về hạ tầng số, nguồn nhân lực số, cơ hội tương tác số, cơ hội việc làm, cơ sở vật chất. Người dân thành thị cũng có những mối quan tâm riêng gắn với đời sống đô thị như không gian sinh sống chật hẹp, yêu cầu chăm sóc sức khỏe đa dạng, ô nhiễm môi trường, tai nạn giao thông… Vì thế, phát triển xã hội số ở các đô thị luôn gắn với chương trình xây dựng đô thị thông minh, dựa vào các cơ chế phục vụ của đô thị thông minh như quản lý và điều hành giao thông thông minh, lưới điện thông minh, nhà ở thông minh, cung cấp thông tin phân tích, dự báo, cung cấp dữ liệu dùng chung, dữ liệu mở, tạo ra nhiều việc làm mới trong kỷ nguyên số cho người dân.

Những đặc điểm này khắc họa những nét riêng của xã hội số ở các đô thị nơi người dân nỗ lực trau dồi kỹ năng số để nâng cao chất lượng cuộc sống thành thị của mình và đảm bảo có việc làm và thu nhập ổn định. 

6. Phát triển xã hội số ở khu vực nông thôn gắn với chương trình xây dựng nông thôn mới

Phát triển xã hội số ở nông thôn nước ta có xu hướng nhằm thu hẹp khoảng cách giữa nông thôn và thành thị. Người dân quan tâm đến những gì người thành thị được hưởng hơn mình thì nhờ công nghệ số họ cũng có thể được hưởng như vậy. Cộng đồng dân cư ở nông thôn quan tâm nhiều nhất đến các dịch vụ y tế, chăm sóc sức khỏe, giáo dục, đào tạo, bán hàng và mua sắm hàng hóa, liên lạc, giải trí… Vì thế, họ cần có phương tiện kết nối Internet, cần các tụ điểm văn hóa số để làm quen với những điều mới mẻ mà trước đó chỉ là mơ ước, đặc biệt đối với vùng sâu, vùng xa, vùng biên giới hải đảo.

Xã hội số ở nông thôn hướng tới những cơ hội thoát nghèo, từng bước làm giàu, từng bước nâng cao chất lượng cuộc sống. Vì thế, phát triển xã hội số ở nông thôn luôn gắn với chương trình phát triển nông thôn mới, hướng tới nông thôn mới thông minh. Nếu sáng tạo được những cách làm phù hợp, tốc độ chuyển đổi số ở nông thôn có khả năng cao hơn thành thị.

7. Xây dựng tiêu chí phát triển xã hội số, xếp hạng

Tiêu chí phát triển xã hội số chắc chắn liên quan đến tỷ lệ dân số được trang bị các kỹ năng số, tỷ lệ dân số sử dụng các dịch vụ số, tỷ lệ dân số tham gia các mạng xã hội và đặc biệt là tỷ lệ dân số tham gia các giao dịch số. Thông qua ID của thiết bị được sử dụng và mã QR của mỗi người dân (có thể sử dụng luôn mã QR cá nhân về tiêm vacxin), có thể thiết lập cơ chế tự động xác định các thông số này.

Như thế, việc xếp hạng giữa các địa phương, vùng miền có thể thực hiện dễ dàng thông qua so sánh những giá trị của các thông số này và để khách quan thì nên áp dụng phương pháp tính toán và so sánh tự động. 

8. Tuyên truyền phát triển xã hội số

Phát triển xã hội số tại thời điểm hiện nay ở nước ta có ý nghĩa lịch sử vì đó là quá trình chuyển đổi từ xã hội truyền thống hay còn gọi là xã hội trước kỷ nguyên số (pre-digital era society) sang xã hội số hay đúng hơn là xã hội ở kỷ nguyên số (digital era society). 

Cần khẳng định những ưu việt vượt trội mà xã hội có được trong kỷ nguyên số về việc làm, năng suất lao động, giá trị gia tăng của toàn xã hội, chất lượng cuộc sống, làm điểm tựa để thúc đẩy quá trình chuyển đổi số trong toàn xã hội. Ở đây không có sự xung đột về lợi ích khi chuyển đổi (vì chỉ tốt hơn) mà cản trở chính nằm ở việc cần từ bỏ những tập quán và thói quen đã định hình từ xa xưa ở mỗi cá nhân và cả cộng đồng. Tuy nhiên, với người dân, nếu sự phấn đấu là trong khả năng (ví dụ trang bị điện thoại thông minh hay chi phí truy cập Internet hàng tháng) và lợi ích mang lại lớn hơn khoản đầu tư đó thì chắc chắn họ sẽ thực hiện. Tỷ lệ người dân Việt Nam sở hữu điện thoại di động đến 150% đủ nói lên điều đó.

Như thế, việc tuyên truyền cho mục đích phát triển xã hội số nên tập trung vào những lợi ích mà người dân được hưởng khi chuyển đổi và sự song hành của chính quyền giúp người dân chuyển đổi.

Kết luận

Phát triển xã hội số ở Việt Nam, về bản chất, là quá trình phát triển cộng đồng người dân được trang bị phương tiện và kỹ năng số để tiếp cận và thụ hưởng những ưu việt mà kỷ nguyên số mang lại dưới dạng các dịch vụ số và các tiện ích số. Các dịch vụ số, tiện ích số vô cùng phong phú này được phát triển và cung cấp thông qua các hệ thống vật lý – số (CPS) như hình minh họa dưới đây. Chúng là các tác nhân chính làm thay đổi cách người dân sống và làm việc trong kỷ nguyên số.  

Phát triển xã hội số, cần tập trung vào những lợi ích mà người dân được hưởng lợi - M0tbdeFDn93Qx7xKxtebHZLK0nk8q
Các cơ chế tự động thông minh phục vụ con người về mọi mặt (Nguồn: MDPI)

Ở Việt Nam, chúng ta đã hội đủ tất cả các yếu tố để phát triển xã hội số theo cách riêng của mình, dựa vào năng lực thực tại và các điều kiện riêng của mình. Quá trình phát triển xã hội số có thể triển khai từ thấp lên cao, từ đơn giản đến phức tạp theo nguyên lý đơn thể hóa (module) và có thể thực hiện tại bất cứ địa phương nào. Đó là quá trình tiến hóa tất yếu, khách quan.

Phát triển xã hội số là con đường nhanh nhất đưa xã hội Việt Nam lên văn minh, hiện đại, là khả năng thực hiện những việc trước kia mất vài chục năm thì nay rút ngắn xuống vài năm. Vì vậy đó là cơ hội, không phải sự thách thức.

Có thể bạn quan tâm
Việt Nam và Airbus tăng cường hợp tác trong lĩnh vực Quan sát Không gian

Trong khuôn khổ chương trình VNREDSat-2, Airbus sẽ làm việc với Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam (VAST) để xác định giải pháp cho hệ thống Quan sát Trái Đất của Việt Nam trong tương lai, bao gồm cả việc chuyển giao chương trình công nghệ.

Airbus tiếp tục ký kết với FPT Software thúc đẩy chuyển đổi số ngành hàng không thế giới

Sáng 4/11 (giờ Paris), trong khuôn khổ chuyến thăm Pháp, Thủ tướng Phạm Minh Chính đã dự tọa đàm doanh nghiệp Việt – Pháp do Bộ Kế hoạch Đầu tư và MEDEF International tổ chức. Tại đây, Thủ tướng đã chứng kiến lễ ký kết hợp tác giữa công ty FPT Software và hãng sản xuất máy bay hàng đầu thế giới Airbus.

Mỹ treo thưởng 10 triệu USD cho ai cung cấp thông tin về nhóm hacker DarkSide

Bộ Ngoại giao Mỹ hôm 4/11 đã công bố hai phần thưởng trị giá hàng triệu đô la cho các thông tin liên quan đến DarkSide – nhóm hack mà FBI đã quy trách nhiệm cho cuộc tấn công Colonial Pipeline hồi đầu năm nay.

Huawei tung ưu đãi khủng nhân ngày hội mua sắm 11/11

Theo đó, hãng sẽ giảm đến 50% cho tất cả các sản phẩm từ vòng đeo tay, đồng hồ thông minh, máy tính bảng, tai nghe không dây cho đến laptop. Đặc biệt, khi nhập mã HUAWEID11 khách hàng sẽ được giảm thêm 50.000 đồng tại tất cả các sàn thương mại điện tử Shopee, Lazada và Tiki trong ngày hội mua sắm 11/11 sắp tới.

Mỹ đưa NSO Group vào danh sách đen vì cung cấp phần mềm gián điệp cho nước ngoài

Bộ Thương mại Hoa Kỳ hôm 3/11 đã đưa NSO Group và Candiru đều có trụ sở tại Israel vào danh sách đen với cáo buộc cung cấp phần mềm gián điệp cho các chính phủ nước ngoài.

Facebook giúp các nhà phát triển không phải trả 30% phí hoa hồng cho Apple

Thông qua chương trình mới, Facebook cho phép các nhà phát triển chia sẻ đường liên kết web của họ, hướng người dùng đến hệ thống thanh toán của Facebook, giúp họ không phải mất 30% phí hoa hồng cho Apple.

Anh xem xét trừng phạt hành vi gây tổn thương tâm lý người dùng trực tuyến

Nhằm chống lạm dụng trực tuyến, chính phủ Anh đang xem xét luật mới khiến những kẻ “troll” trực tuyến có thể phải đối mặt với 2 năm tù vì những tin nhắn hoặc nội dung gây “tổn hại tâm lý”.

Đĩa quang thế hệ mới có sức chứa gấp 10.000 lần đĩa Blu-ray

Áp dụng công nghệ lưu trữ dữ liệu 5D, các nhà khoa học thuộc trường ĐH Southampton đã tạo ra một loại đĩa quang thế hệ mới có khả năng lưu dữ liệu nhiều hơn gấp 10.000 lần so với đĩa Blu-ray.

Tencent gia nhập thị trường sản xuất chip

Tencent vừa giới thiệu ba chip do hãng phát triển, đánh dấu lần đầu tiên gã khổng lồ Trung Quốc công khai nói về sự tiến bộ của họ trong lĩnh vực bán dẫn.

Máy khử trùng không khí Philips UV-C vô hiệu hóa virus gây bệnh tại nhà

Signify vừa giới thiệu ra thị trường thiết bị khử trùng không khí Philips UV-C mới dành cho dân dụng, giúp cho việc khử trùng không khí tại nhà trở nên dễ dàng và chủ động.