Những khoảng trống về tâm sinh lý sau một thời gian dài giãn cách và đi làm trở lại

Tình hình dịch bệnh ở TP.HCM dù vẫn còn diễn biến phức tạp nhưng chắc chắn trong thời gian ngắn tới, thành phố sẽ mở cửa lại và các hoạt động sẽ trở lại bình thường. Đây là lúc mọi người cần phải làm quen với cuộc sống "bình thường mới" sau một thời gian dài đã quen với cách làm việc ở nhà, từ xa.

Điều này nghe có vẻ buồn cười nhưng bạn có chắc sau một thời gian làm việc ở nhà một cách thoải mái và hiệu quả thì bạn sẽ như thế nào nếu mỗi ngày bạn phải thức dậy đúng giờ, đến văn phòng tập trung làm việc liên tục không gián đoạn trong 8 giờ sau đó.

Không ít người đã cảm thấy thích, thậm chí thấy hạnh phúc khi làm việc ở nhà

Lợi ích khi làm việc từ xa của nhân viên chính là họ được tự chủ hoàn toàn về thời gian làm việc miễn là đáp ứng tiến độ công việc. Người lao động sẽ không bị sếp thúc ép sau lưng hoặc các đồng nghiệp luôn để ý đến công việc của mình hoặc làm mất tập trung bởi đồng nghiệp hoặc các việc không liên quan.

Đối với nhiều người, việc tự chủ về thời gian và cách làm việc là điều hạnh phúc nhất khi được làm việc từ xa.

Arvind Malhotra, giáo sư chiến lược và tinh thần doanh nghiệp tại Trường Kinh doanh Kenan-Flagler thuộc Đại học North Carolina cho biết: “Khi người lao động có nhiều quyền kiểm soát hơn về không gian làm việc và cách làm việc khiến họ cảm thấy thoải mái nhất vì không có ai dòm ngó đến thì với nhiều người năng suất làm việc sẽ tăng lên đáng kể”.

Người lao động có thể làm việc xen kẽ với các sinh hoạt cá nhân. Ví dụ như đi dạo thư giãn hoặc giấc ngủ ngắn trong khoảng thời gian nghỉ 15-30p. Làm các công việc nhà khi nghỉ trưa, hoặc có thể ngủ giấc ngủ ngắn mỗi khi căng thẳng mà không sợ ảnh hưởng đến người xung quanh.

Dù các việc đơn giản có vẻ nhỏ nhặt nhưng thực sự lại có tác dụng rất lớn vì cho người lao động cảm giác làm chủ cuộc sống, điều mà bất kỳ ai đã làm việc trong môi trường tập thể đều cảm thấy mấy tự chủ về nhiều thứ đặc biệt là thời gian và không gian cá nhân riêng.

Những thay đổi tâm sinh lý khi bắt đầu đi làm lại

Khi phải đến văn phòng mỗi ngày, cuộc sống có vẻ trở nên bình thường nhưng thực tế có sự thay đổi rất lớn về tâm lý và thói quen làm việc sau một thời gian dài được tự do kiểm soát và cách làm việc.

Người lao động cần biết họ phải từ bỏ các thói quen mới hình thành khi làm việc ở nhà như nằm trên giường khi bắt đầu phiên làm việc, thư thái uống cafe tận hưởng buổi sáng thay vì phải tất bật chuẩn bị để vào văn phòng.

Tâm lý chung khi bắt đầu vào lại văn phòng làm việc ban đầu là cảm giác vui vẻ khi gặp lại các đồng nghiệp, được tương tác trực tiếp cảm giác mọi thứ dễ dàng hơn so với khi làm việc một mình.

Sau thời gian ngắn, người lao động sẽ bắt đầu cảm thấy môi trường quá ồn ào hoặc quá yên tĩnh, có nhiều thứ khiến họ mất tập trung. Cảm giác bị kiểm soát quay lại khi luôn phải đối diện với các yêu cầu của sếp, không thể tạm nghỉ để làm các việc riêng hoặc ngủ một giấc ngắn…

Người lao động cần bắt đầu làm quen lại môi trường lại việc cũ nhưng mới lạ. Khi làm việc ở nhà, người lao động đã sắp xếp được thời gian làm việc thì có thể tìm các duy trì việc sắp xếp thời gian làm việc như các khung giờ nhất định cho các công việc cần làm, cố gắng tạo thời gian trống để suy nghĩ và nghỉ ngơi. Kiểm soát lịch làm việc, đặc biệt là lịch họp để không bị cuốn vào những buổi họp liên tục.

Các khung thời gian làm việc với người khác, thời gian tập trung không nhận điện thoại hoặc trả lời mail, thời gian suy nghĩ, thư giãn… cần được sắp xếp trước và cố gắng để các đồng nghiệp và quản lý nắm được. Như vậy trừ các trường hợp cấp thiết thì mọi người cũng sẽ tự chủ động sắp xếp lịch để làm việc cùng bạn.

Trường hợp cá nhân, nhóm chứng minh được hiệu quả công việc khi làm việc từ xa cao hơn khi đến văn phòng thì đây là thời điểm tốt nhất để bắt đầu thương lượng về cách làm việc mới với quản lý hoặc công ty.

Chắc chắn nhiều nhà quản lý muốn an toàn nên họ sẽ từ chối những yêu cầu mà họ không kiểm soát được. Những người quản lý khác có thể linh hoạt hơn và thử nghiệm những giải pháp để nâng cao sức lao động của nhân viên. Tuy nhiên dù là ai thì họ đều hiểu những gì tốt nhất để nhân viên nâng cao năng suất làm việc, vì đây cũng là lợi ích của công ty. Do đó đây là thời điểm tốt để thay đổi cách làm việc và thuyết phục các cấp quản lý bằng chính hiệu quả công việc.

Sau một thời gian quá dài không tiếp xúc với người khác, những tưởng nhiều người sẽ rất hồ hởi khi được làm việc, giao tiếp, giải trí với đám đông… nhưng thực tế có thể không phải vậy.

Với nhiều người sau một thời gian dài giãn cách xã hội đã trở nên phi xã hội ít nhất về mặt vật lý. Các nhà nghiên cứu đã ghi nhận nhiều trường hợp một số người sau thời gian dài giãn cách đã rất khó chịu khi tiếp xúc với nhiều người cùng lúc. Giống với việc người đó phải học cách ngồi cùng với mọi người trong đám đông.

May mắn là các nghiên cứu ở những nơi bị ảnh hưởng bởi dịch bệnh Covid-19 cho thấy việc làm quen lại với cuộc sống bình thường mới không mất quá nhiều thời gian. Dù vậy quá trình bắt đầu lại cuộc sống bình thường mới vẫn cần có sự chuẩn bị.

Nguyên nhân của việc nhiều người khó gần với đám đông chính là bộ não bị cô lập quá lâu, nên nhiều người thấy “rệu rạo” khi bắt đầu giao tiếp xã hội. Tùy trường hợp nhưng bất kỳ ai trong chúng ta đều đã trải qua sự cô đơn khi bị cách ly xã hội dù ở một mình hay cùng với gia đình.

Sự ảnh hưởng sẽ khác nhau ở mỗi người, với những người có mối quan hệ nhỏ, hạnh nhân trong trung tâm xử lý cảm xúc của vỏ não có xu hướng ít bị ảnh hưởng hơn. Những người luôn có cảm giác cô đơn mãn tính và có nhu cầu tiếp xúc xã hội thì khi bị cách ly thời gian dài họ sẽ trở nên trầm cảm bởi đám đông dù điều này có vẻ nghịch lý.

Cách ly với giao tiếp xã hội còn ảnh hưởng đến trí nhớ, hành xử xã hội và cả việc giao tiếp bằng lời. Bất kỳ sinh vật có giao tiếp xã hội nào kể cả con người đều cần phải giao tiếp với xã hội để bộ não cảm thấy tốt hơn.

Nhiều người trở nên khó diễn đạt, kể cả khi cách ly chung với gia đình, bạn đời… nguyên nhân có thể là những người này bên nhau quá lâu trở nên ít giao tiếp bằng lời hoặc chỉ giao tiếp với những mẫu câu đơn giản.

Tình trạng dễ nhận thấy nhất chính là việc khó khăn khi diễn giải bằng lời với một người khác hoặc trong đám đông đặc biệt là lần đầu tiên thuyết trình, họp hành… với đối tác, khách hàng đồng nghiệp sau một thời gian dài không giao tiếp.

Bà Daniela Rivera, nhà sinh vật học tại Đại học Mayor ở Santiago, cho biết những khu vực não không sử dụng thời gian dài sẽ bị teo nhỏ, trong đó có phần tư duy, ngôn ngữ và cảm xúc. Nhiều người cho biết họ căng thẳng khi bắt đầu giao tiếp với người khác.

May mắn là chỉ một thời gian ngắn đa số mọi người đều trở lại bình thường trừ một vài trường hợp đặc biệt.

Đầu tiên là nhóm người luôn lo âu với những biến chuyển xã hội, các thông tin xấu cùng thời gian dài không giao tiếp với người khác càng làm nhóm người này trở nên cực đoan hơn trong suy nghĩ và hành động. Rivera quan ngại về các trường hợp không thể hòa hợp xã hội lại do lệnh phong tỏa liên tục.

Bà Rivera cũng cho rằng sự cô lập kéo dài khả năng ảnh hưởng nghiêm trọng đến trẻ em khiến chúng trở nên ngại giao tiếp xã hội trong quá trình phát triển tư duy. Trong khi đó với người già thì gần như không ảnh hưởng nhiều dù họ ít thoải mái hơn khi sử dụng các thiết bị công nghệ để giao tiếp với người khác.

Hòa đồng để vượt qua sự giao tiếp vụng về

Các quốc gia khác nhau, với nền văn hóa giao tiếp khác nhau có những phản ứng khác nhau khi không còn bị phong tỏa. Việc tiếp xúc trực tiếp trước đây gần như coi là điều hiển nhiên như cái bắt tay, cái ôm, hôn… trở nên xa lạ và cần thời gian để hình thành lại.

Andre Robles, người điều hành một công ty du lịch ở Quito, Ecuador, nơi đã được phép hoạt động lại dù dịch bệnh vẫn chưa được kiểm soát cho biết, ông cảm thấy rất lạ khi giao tiếp xã hội nơi này vốn rất thân mật lại trở nên xa cách, việc bắt tay chào nhau được thay bằng việc chạm vào cùi chỏ nhau như một cách chào hỏi mới. Đặc biệt nhiều người né tránh cái ôm vốn là kiểu giao tiếp bình thường ở nơi này.

Nhiều người cho biết họ cảm thấy sự hiện diện rõ rệt của virus Covid-19 ở những vật dụng họ chạm vào, nhiều người ngại tiếp xúc trực tiếp với nhau dù họ đã được cách ly cùng nhau trong thời gian dài.

Tại Singapore, việc giao tiếp trở nên bình thường hơn và người dân đã quen với việc đeo khẩu trang. Theo Roger Ho, nhà tâm lý học từ Đại học Quốc gia Singapore, khẩu trang tạo cảm giác an toàn hơn khi giao tiếp với người khác, điều này một phần cũng do đất nước này đã có kinh nghiệm đeo khẩu trang một lần trong đại dịch Sars cùng với quy định nghiêm ngặt của chính phủ.

Xã hội đang tự điều chỉnh và người dân cũng sẽ từ từ quay trở lại cuộc sống bình thường sau giãn cách. Trung tâm Lo lắng Xã hội Quốc gia Mỹ đã khuyên, “hãy nhớ rằng mỗi người chúng ta hiện đang vụng về về mặt xã hội ở mức độ nhất định”. Do đó các vấn đề giao tiếp xã hội của người dân sẽ được khắc phục, người dân chủ cần kiên nhẫn với bản thân.

Richard Slatcher, nhà tâm lý học tại Đại học Georgia, và các đồng nghiệp của ông cho rằng quá trình điều chỉnh xã hội có thể là học cách phân bổ lại thời gian và năng lượng khỏi gia đình để dành cho bạn bè, đồng nghiệp và người quen mà không làm mất đi sự gần gũi tạo dựng được với những người thân yêu.

Các hoạt động như thể thao, ra quán cafe, hoạt động trí tuệ… sẽ giúp ích cho nhiều người nhanh chóng hòa nhập vào cuộc sống mới.