Mạng 5G ở Việt Nam vẫn đặt hi vọng ở tương lai

Hơn 5 năm “thử nghiệm” rồi “ngủ đông” trong những ngày tháng dịch giã Covid-19, cuối cùng, vào những ngày cuối năm 2024, nhà mạng Viettel (15//10) và VNPT (20/12) chính thức thương mại mạng 5G tại thị trường Việt Nam. Tưởng rằng là 3 nhưng nhà mạng MobiFone để 2 ông lớn đi trước, có thể vào tháng 3 năm nay họ mới tham gia vào thị trường nhiều tiềm năng, lắm “hố hầm” này.

“Mấy lời tâm phúc ruột rà”

Nhắc lại vài chuyện về mạng 5G tại Việt Nam từ 5 năm trước. Hồi những tháng gần cuối năm 2019 và đầu 2020, Viettel, VinaPhone và cả MobiFone “rần rần” đua nhau thử nghiệm 5G tại Hà Nội và TP.HCM. Lúc đó, Viettel có chừng 100 trạm BTS 5G, VinaPhone khoảng 30 – 40 trạm; còn MobiFone tròm trèm 10 trạm đặt ở khu vực trung tâm quận 1 của TPHCM: Nhà thờ Đức Bà, Bưu điện Trung tâm Sài Gòn…

Cắm cho có, gọi là thử nghiệm. Những dòng máy smartphone có 5G lúc đó còn ít. Nếu để máy ở chế độ tự động dò mạng, vào các khu vực trung tâm, chập chờn lóe lên con số 5G nhỏ xíu. Chạy thêm vài trăm mét là tắt, trở về với con số 4G.

Rồi rần rần những hội thảo do nhà mạng tổ chức để nói về  “thử nghiệm thương mại” mạng 5G tại thị trường Việt Nam với sự xuất hiện của những nhà sản xuất thiết bị 5G danh tiếng toàn cầu như Ericsson, Nokia và cả Huawei cho dù trước đó hồi tháng //.2019 đã bị bộ Thương mại Hoa Kỳ cấm chơi. Nhà mạng nào cũng khoe 5G của mình mạnh nhất.

Nhưng “gáy” xong để đó… rất nhiều năm sau vì nhiều lẽ nhưng cái cớ chính là cơn đại dịch Covid-19! Nói “cái cớ” là đúng vì giả sử không có đại dịch đó, những nhà mạng lớn như Viettel, VinaPhone, MobiFone không thể “thương mại mạng 5G tại thị trường Việt Nam” như những gì họ đã nói trên diễn đàn vì lý do chính là… thiếu tiền; kế tiếp là thiếu chính sách vì lúc đó xã hội chưa nói nhiều đến các thuật ngữ thời thượng như hiện nay: “chuyển đổi số”, “xã hội số”, “kinh tế số”, “AI”…; rồi thị trường smartphone 5G còn ít – năm 2020 số smartphone 5G bán ra tại thị trường Việt Nam chưa tới 2 triệu máy, kể cả hàng xách tay… Chính miệng của nhiều lãnh đạo các nhà mạng, trong những lúc “trà dư tửu hậu” nói thẳng: “5G ở Việt Nam khó lắm. Đổ cả núi tiền vào đó mà không biết khi nào sẽ thu hồi. Nếu làm lúc này, chưa biết xoay tiền ở đâu. Loạng quạng là… chết. Cứ mở 4G tối đa là ngon lành rồi”. Những lời “ruột gan” này hình như đến lúc này vẫn còn đúng không chỉ với những nhà mạng chưa có 5G mà cả những nhà mạng đã có gần chục ngàn trạm BTS 5G đang phát sóng!

“Ngổn ngang trăm mối bên lòng”

Nếu là 1 nhà mạng khai thác 5G như Viettel chính thức thương mại hồi giữa tháng 10/2024, tất nhiên là độc quyền nên việc có thêm 1 nhà mạng cũng vừa tuyên bố thương mại 5G là VNPT đã làm cuộc chơi kinh doanh mạng 5G tại Việt Nam “giữ thế thăng bằng”, có sự cạnh tranh về chất lượng sóng, giá cả, dịch vụ, chăm sóc khách hàng, còn người tiêu dùng (cá nhân, doanh nghiệp) có thêm cơ hội lựa chọn nhà mạng nào tốt nhất nhiều mặt, có những dịch vụ phù hợp…

Tại sự kiện “Viettel 5G Day” do Viettel tổ chức hồi giữa tháng cuối năm ngoái, ông Nguyễn Văn Sơn, giám đốc trung tâm di động Viettel Telecom cho biết, sau 1,5 tháng hoạt động, mạng 5G của Viettel đã có khoảng 4 triệu thuê bao. Tin cậy vào số liệu này vì nhiều lẽ. Trước hết, đó chính là mức độ hấp dẫn về dung lượng dữ liệu được tải mỗi ngày của các gói cước 5G cao gấp 3 – 4 lần so với gói cước 4G mà mức tiền chi thêm chỉ 20 – 50.000 đồng/ tháng! Kế tiếp là tốc độ mạng 5G hiện nay phổ biến là công nghệ không độc lập (non-standalone, viết tắt là nSA) dao động từ 200 – 300Mbps, cao hơn tốc độ mạng 4G hiện nay… Dẫn đến khách hàng, nhất là cá nhân, ở những khu vực có trụ 5G chuyển từ thuê bao 4G qua xài thuê bao 5G nhanh hơn… Chỉ tội việc đảo sóng này mau hết pin, nghe nhiều chuyên gia nói, hiện tượng sụt dung lượng pin nhanh hiện nay sẽ giảm nhiều khi chiếc smartphone chuyển sang công nghệ 5G độc lập (standalone – SA). Như vậy, 4 triệu thuê bao 5G của Viettel chính là phần lớn chuyển từ thuê bao 4G sang, còn việc tăng số từ thuê bao 5G mới hoặc thu hút từ các nhà mạng khác còn ít lắm.

Nói rằng thị trường Việt Nam chỉ cần 2 nhà mạng thương mại 5G như hiện nay là đủ vì lượng khách hàng hiện tại và trong tương lai của mạng 5G sẽ không lớn nhanh do vùng phủ của mạng 5G còn nhỏ, nhu cầu 5G thấp, chất lượng sóng 5G chưa ổn định…; đối mặt với dịch vụ băng thông rộng cố định đang có nhiều ưu đãi: tốc độ từ vài trăm Mbps đến hàng Gbps, không bị giới hạn dung lượng down/up mà giá cước chỉ vài trăm ngàn đồng/ tháng/ thuê bao; hạ tầng đúng với nhu cầu sẽ tiết kiệm tiền của, mau thu hồi vốn, tăng thêm cơ hội được “chia sẻ hạ tầng” cho những nhà mạng khác nếu có nhu cầu về sóng 5G. Phó tổng giám đốc MobiFone Bùi Sơn Nam chia sẻ: “MobiFone đầu tư mạng 5G những khu vực quan trọng, có lượng thuê bao lớn. Những khu vực còn lại, tùy theo nhu cầu mà thuê lại hạ tầng của các nhà mạng khác theo hình thức mạng di động ảo (MVNO)”. Hiện mức đầu tư 1 trạm BTS 5G dao động từ 700 triệu đồng (công nghệ nSA) cho đến ngót nghét 1 tỷ đồng (công nghệ SA). Cứ cắm trụ là thấy tiền tỷ chảy ra mà chưa biết bao giờ mới thu hồi vốn!

“Thời trân thức thức sẵn bày”

Về lý thuyết, không thể phủ nhận những ưu điểm của mạng 5G so với các công nghệ mạng di động trước đó và cả mạng cố định. Nhưng ít nhất, trong vòng 1 năm tới (cứ cho là hết năm nay, 2025), với băng thông lớn, tốc độ nhanh, độ trễ thấp… mạng 5G tại Việt Nam vẫn loay hoay dành với những nhu cầu hết sức quen thuộc: chơi game online sướng hơn, livestream bán hàng và tải phim nhanh hơn; sử dụng các mạng xã hội như Facebook, Tiktok, Youtube, Zalo mượt hơn… Ông Đặng Minh Tâm, kỹ sư giải pháp của Alibaba cloud tại Việt Nam đã gợi ý mô hình kinh doanh khả thi cho các nhà mạng 5G, đó là cung cấp các gói dịch vụ game di động, gói TV và băng thông rộng, dịch vụ cloud e-sports… nhằm tăng doanh thu cho nhà mạng cũng như tạo ra những cơ hội cho dịch vụ giá trị gia tăng mạnh hơn. 

Giám đốc Idemia Việt Nam Dương Thế Kựu cho biết: “Năm 2023 Idemia ghi nhận có 930.707 cuộc tấn công lừa đảo thông tin xác thực cùng với 52.646 sự cố liên quan đến phần mềm độc hại và 15.700 vụ gian lận thanh toán”. Theo ông Kựu, SIM 5G sẽ nâng cao bảo mật thông tin của thuê bao bằng cách mã hóa khi kết nối vào mạng 5G SA với mỗi lần xác thực sử dụng một khóa khác nhau sẽ giảm thiểu rủi ro bị đánh cắp thông tin của khách hàng qua các thiết bị “IMSI catchers” vốn dễ dàng mua trên thị trường với giá chỉ từ 7 – 100USD. “Sử dụng mạng 5G SA sẽ giúp khách hàng bảo vệ tài khoản trên mạng di động cao hơn. Đây là lợi ích trước mắt mà người tiêu dùng nên quan tâm đầu tiên”, vị giám đốc Idemia Việt Nam nhấn mạnh.

Ngoài những dịch vụ thông thường đi cùng với các gói cước mà Viettel và VinaPhone đang áp dụng cho các thuê bao 5G như dung lượng tốc độ cao/ngày, miễn phí dịch vụ nội dung trên các kênh truyền hình số: MyTV, TV360, VTVCab, VieON, OnPlus…, trong năm nay, các nhà mạng 5G sẽ tăng thêm nhiều gói dịch vụ mới để giữ và tăng thêm thuê bao. Ông Nguyễn Thanh Hải, giám đốc trung tâm chiến lược mạng lưới và đổi mới công nghệ của Viettel Network tiết lộ: “Trong quý 1 năm nay, Viettel sẽ có nhiều gói dịch vụ mới rất đặc biệt cho khách hàng cá nhân: kết nối băng thông rộng không dây (FWA), ultra HD video khi livestream, chăm sóc sức khoẻ từ xa, mua sắm với trải nghiệm AR, coi TV360 thế hệ mới, TV show 360 độ và game tương tác trên kính thực tế ảo…”.

Hiếm hoi mới có dăm ba mô hình đặc biệt sử dụng nền tảng 5G như hệ thống khám bịnh từ xa MedStation của Medlatec được đặt tại nhiều nhà thuốc lớn, có thiết bị chẩn đoán, videocall, thiết bị đo huyết áp, nhịp tim… đã được kết nối mạng 5G. Pegatron (Hải Phòng) sử dụng mạng riêng 5G của Viettel để xây dựng nhà máy thông minh. Còn ít lắm.

“Anh hoa phát tiết ra ngoài”

Các nhà mạng hiểu rằng, chi ra hàng tỷ USD để sở hữu băng tần, hạ tầng 5G, hệ thống điều hành…, nên nếu mạng 5G chỉ dừng lại ở những dịch vụ thông thường, có khác gì “mở cao tốc dành cho xe 2 bánh”. Mà như vậy, sẽ không biết đến khi nào mới thu hồi vốn.

Có nhà mạng 5G tại Việt Nam đã ví von về cơ chế cộng sinh, hợp tác giữa chủ hạ tầng và cộng đồng doanh nghiệp phát triển ứng dụng: nhà mạng mở đường, doanh nghiệp sắm phương tiện để chở khách hoặc cho khách thuê lại… Tại sự kiện ra mắt mạng VinaPhone 5G hồi cuối năm ngoái, tổng giám đốc tập đoàn Bưu chính viễn thông Việt Nam (VNPT) Huỳnh Quang Liêm mời gọi: “Với nền tảng 5G đã sẵn sàng, VNPT chào đón doanh nghiệp trong và ngoài nước hợp tác mở rộng hệ sinh thái các giải pháp số đáp ứng nhu cầu của doanh nghiệp, cộng đồng”. Ông Phạm Lê Chung, phụ trách dịch vụ phần mềm của Ericsson tại Việt Nam nói: “Network slicing (giải pháp tạo ra các mạng ảo trên cùng hạ tầng vật lý, cung cấp dịch vụ được tối ưu theo nhu cầu cụ thể) là một trong những dịch vụ đặc biệt của 5G nên nhà mạng 5G tại Việt Nam cần xúc tiến sớm và nhanh”.

Theo giám đốc trung tâm di động Viettel Telecom Nguyễn Văn Sơn, hiện Viettel đã xây dựng hệ sinh thái 5G cho 8 nhóm giải pháp: y tế, giáo dục, nông nghiệp, sản xuất công nghiệp, thành phố thông minh, năng lượng, giao thông vận tải và logistic. “Viettel đã phát triển và sẵn sàng cung cấp API chuẩn hoá cho nhà phát triển để họ thiết kế, tích hợp ứng dụng vào mạng 5G nhanh hơn, nhiều hơn”, ông Sơn cho biết.

Ông Trần Ngọc Hùng, giám đốc phát triển kinh doanh Mediatek tại Việt Nam tiết lộ về 5G RedCap. Theo ông Hùng, RedCap là công nghệ mới được thiết kế dành riêng cho nhóm thiết bị IoT 5G như smartwatch, kính AR… tối ưu diện tích tấm mạch (PCB) để giảm giá thành sản xuất, từ đó gia tăng lượng khách mua hàng, sử dụng mạng 5G nhiều hơn…