Những tài liệu dài hàng trăm trang được đưa ra trước tòa trong vụ kiện tỷ USD giữa Samsung và Apple khiến cho những người đam mê công nghệ trên khắp thế giới đều bị làm cho “tin” rằng Samsung đã sao chép những chi tiết phần cứng và phần mềm của iPhone hay iPad để cải thiện dòng sản phẩm Android của riêng mình. Nhưng điều đó có thực sự quan trọng khi những người khác cũng đang sao chép Apple và Apple cũng đang sao chép chính những người khác.
Đường tới tòa án Với iPhone, iPod và iPad, Apple đã tạo ra những thị trường hoàn toàn mới. Với iPod nó đã làm thay đổi cách người ta trả tiền cho âm nhạc, với iPhone nó tấn công lợi nhuận của ngành công nghiệp và với iPad, khơi dậy tình yêu dành cho máy tính bảng, tương tự MacBook Air với ngành công nghiệp máy tính.
Trong vài năm đầu đời của iPhone, Samsung, RIM và những người khác phát hành các “sát thủ iPhone” nhưng không có được vẻ ngoài sang trọng và các tính năng hấp dẫn như iPhone. Về phần mình, Samsung phải lựa chọn: một là theo con đường của RIM và Nokia tiếp tục dòng sản phẩm quen thuộc của mình và phát triển phần mềm hay cố gắng tạo ra một cái gì đó đột phá để so với iPhone. Hướng còn lại là chọn con đường dễ hơn để cạnh tranh với iPhone là tạo ra các sản phẩm mang hơi hướng của đối thủ, thêm vài thứ độc đáo để nhanh chóng tiếp cận với người tiêu dùng.
Việc sao chép Apple đã có tác dụng. Không giống như RIM và Nokia, Samsung đã tồn tại và sống tốt, đạt được những thành công đáng kinh ngạc. Công ty đã vươn lên vị trí thứ hai trong ngành điện tử tiêu dùng, giờ là nhà sản xuất điện thoại lớn nhất thế giới và cùng với Apple chiếm phần lớn lợi nhuận của ngành công nghiệp di động. Sau khi nhận được những lời cảnh bảo về việc sao chép iPhone, công ty đang thử nghiệm những ý tưởng mới nhờ nguồn lực dồi dào có được. Chiếc Galaxy S III có rất nhiều cải tiến đáng giá và bắt đầu trở thành chiếc điện thoại không liên quan đến iPhone được bàn tán xôm tụ – một thành công của Samsung mà Apple nên lo sợ.
Apple đã lựa chọn Samsung cho vụ kiện cáo bởi cứ đặt một chiếc Galaxy Ace 2 cạnh iPhone 3GS thử xem, Samsung đã nâng tầm sự “sao chép” và tạo ra một món ăn ngon.Mục đích của vụ kiện không phải là tiền, cũng không phải là một lời huấn thị dành cho bên kia. Ví như Apple đạt được yêu cầu mức bồi thường thiệt hại cho mình là 2,5 tỷ USD thì chỉ bằng lợi nhuận hàng tháng của họ. Các vụ kiện tụng về tranh chấp bằng sáng chế trong không gian di động phần lớn đã được giải quyết bằng các thỏa thuận về trả phí hay thay đổi một số yếu tố của máy thông qua một đợt cập nhật phần mềm. Việc Samsung thua kiện thì bản án cũng được giải quyết trong nhiều năm và giảm nhẹ bằng các phiên tòa tiếp theo – không làm giảm nhiệt huyết của hãng hay cán cân quyền lực trong làng công nghệ. Quan điểm của Apple đã rõ ràng rằng nếu sản phẩm của ai đó dính líu quá nhiều tới đứa con cưng của họ, Apple sẽ buộc bạn gặp nhau ở tòa án trong một thời gian dài.
Ai trong các người sạch tội? 
Nếu việc sao chép là tội danh thì Samsung không phải là “người phạm tội” duy nhất. Tuy nhiên tất cả các công ty công nghệ đã học Apple. Điểm tên những người chơi chính trên thị trường và bạn có thể thấy rằng từ Apple, RIM, HP, Acer, Asus. Google, Amazon, Microsoft, HTC, Facebook, Dell, Sony, Nintendo, Motorola, LG, Samsung… đều có dấu hiệu này. Các sản phẩm phổ biến trên thị trường như ultrabook, máy tính bảng,
điện thoại thông minh đều sao chép Apple theo một số cách. Nếu công ty không sao chép ngang nhiên thiết kế của sản phẩm, họ sao chép cái gì đó khác phổ biến. Các công ty trên thế giới đã sao chép màn hình cảm ứng điện dung, bàn phím ảo, cửa hàng ứng dụng, cách đóng hộp,
giao diện người dùng, ý tưởng phần mềm hay thậm chí là mô hình cửa hàng bán lẻ, quảng cáo, chiến lược phần cứng kết hợp phần mềm, chuỗi cung cấp, tổ chức giới thiệu sản phẩm, cách thu hút dư luận, sự bí mật… Nhưng Apple cũng chẳng là một nạn nhân hay một vị thánh. Apple cũng có vay mượn những ý tưởng từ trước đó. Những tài liệu trong phiên tòa cũng cho thấy Apple đã phát triển triết lý thiết kế có trên sản phẩm cũ của Sony và các nguồn khác. iPhone chắc chắn không phải là chiếc điện thoại đầu tiên có màn hình cảm ứng còn iPad sẽ không ra đời nếu không có những chiếc máy tính bảng nền Windows của Microsoft. Về tính năng cụ thể mới đây nhất bạn có thể thấy Apple đã sao chép trung tâm thông báo của Android – một thành phần quan trọng trong hoạt động của hệ điều hành này. Không chỉ có thể họ còn bổ sung các tính năng quen thuộc như nhanh chóng phản hồi khi nhận cuộc gọi, tính năng “Do not Disturb – Đừng làm phiền” (có trên Google Voice), đồng bộ thẻ trên Safari (giống Chrome) hay trong tính năng dẫn đường với ứng dụng Maps mới trong iOS 6. Nếu tin đồn chiếc iPad Mini là thực, đó sẽ là một phản chiếu hình ảnh của một thị trường gồm vô vàn những chiếc máy tính bảng Android cỡ nhỏ đã từng muốn cạnh tranh với iPad.
Steve Jobs đã nói rằng Apple cảm thấy không xấu hổ về việc ăn cắp ý tưởng, thậm chí ông còn trích dẫn câu nói của Pablo Picasso rằng: “Good artists copy, great artists steal – tạm dịch là nghệ sĩ giỏi chỉ biết sao chép còn nghệ sĩ vĩ đại thì phải biết ăn cắp”. Các thiết kế của Apple thường xuyên “trộm” các chi tiết từ các vật thể trong thế giới thực. Lịch của Apple trông giống hệt một cuốn lịch thật, iBook trông như một cuốn sách mà bạn có thể lật ra các trang, ghi chú giống như những mẩu giấy màu vàng bạn gắn đầy trước mặt. Ngay cả biểu tượng của iCloud cũng lấy từ một
nhà phát triển ứng dụng. Rõ ràng có vô số cách để nói Apple ăn cắp ý tưởng.
Vì vậy khi mà Samsung bị coi là kẻ sao chép Apple thì điều đó cũng không có gì để người yêu công nghệ bức xúc. Các công ty khác thay vì cố gắng tìm ra một ý tưởng đột phá thì buộc phải chấp nhận cạnh tranh bằng các sản phẩm tốt nhưng rẻ hơn. Apple cố gắng mở ra thị trường thì Samsung tận dụng. Do vậy mọi người ta sẽ vẫn bắt chước, sao chép sau đó đóng gói lại như một món mới. Và tất cả việc Apple làm là ngăn chặn ai đó cố với tới ngai vàng của mình.
Trong một thế giới với bản chất ngành công nghiệp đã như thế, bạn được bảo vệ tốt nhất chống lại sao chép không phải là từ các vụ kiện mà là đổi mới với tốc độ đủ nhanh để khiến cho đối thủ cạnh tranh của bạn không thể sao chép. Điều đó với người tiêu dùng chúng ta nghe thật hấp dẫn – tiếc rằng đó không phải cảm giác mà những người ở cao trên kia cảm thấy.
Nhật Anh
Thế Giới Số 157 – Ngày 17.09.2012
