Đổi mới sáng tạo có thực sự sinh lời?

Đó là câu hỏi lớn nhất được đặt ra tại InnoEx 2025, Diễn đàn và Triển lãm quốc tế về đổi mới sáng tạo và phát triển bền vững quy tụ hơn 4.000 lãnh đạo doanh nghiệp, nhà đầu tư và chuyên gia đến từ hơn 60 quốc gia, thu hút 30.000 lượt tham gia, vừa diễn ra tại TPHCM.

Thế giới kinh doanh không thiếu những minh chứng đau xót cho sự chậm chân trong đổi mới. Kodak – người khai sinh máy ảnh kỹ thuật số – lại chính là kẻ bị chôn vùi bởi công nghệ mà mình tạo ra. Blockbuster – “gã khổng lồ” cho thuê băng đĩa – sụp đổ chỉ trong vài năm khi Netflix xuất hiện. Nghiên cứu của Innosight (2023) chỉ ra: tuổi thọ trung bình của doanh nghiệp trong chỉ số S&P 500 đã rơi từ 61 năm (1958) xuống còn 18 năm, và dự báo sẽ tiếp tục giảm dưới 15 năm vào 2030.

Ưu tiên lợi nhuận dài hạn

Câu chuyện ấy không xa lạ với Việt Nam. Nhiều thương hiệu từng một thời là biểu tượng cũng đang vật lộn để không bị bỏ lại phía sau bởi tốc độ chuyển đổi công nghệ và sự thay đổi hành vi tiêu dùng. Theo báo cáo của McKinsey (2024), các công ty ứng dụng AI toàn diện có thể nâng hiệu quả vận hành lên tới 40% và giảm chi phí khoảng 30% chỉ trong ba năm. Trong ngành bán lẻ, Bizplanr (2024) ghi nhận 87% nhà bán lẻ toàn cầu đã dùng AI ở ít nhất một khâu kinh doanh, và hơn 80% lãnh đạo kỳ vọng sẽ hoàn tất tự động hóa vận hành vào cuối năm 2025.

Tại Business Innovation Forum, các lãnh đạo công nghệ và doanh nghiệp truyền thống đã cùng đặt lại bài toán: đổi mới không chỉ để tồn tại, mà để tạo ra lợi nhuận thực tế.

Từ góc nhìn toàn cầu, ông Sudeepto Roy (Qualcomm) chỉ ra sức mạnh của Edge AI trong xử lý dữ liệu tức thì, giúp doanh nghiệp khai thác “thời gian thực” như một lợi thế cạnh tranh mới. 

“Trên toàn cầu hiện có hơn 30 tỷ thiết bị biên – từ điện thoại, xe hơi, kính thông minh đến các thiết bị IoT công nghiệp. Chính mạng lưới biên này đang đưa trí tuệ nhân tạo đến gần hơn với cuộc sống hằng ngày”. Ông chỉ ra rằng, AI không chỉ nằm trong các trung tâm dữ liệu khổng lồ; với công nghệ di động, chúng tôi có thể triển khai những mô hình nhỏ gọn, cá nhân hóa ngay trên thiết bị, vừa tiết kiệm năng lượng, vừa phục vụ trực tiếp cho người dùng.

Ông IL-Dong Kwon (BCG Việt Nam) trong chủ đề chia sẻ “Biến dữ liệu thành động cơ tăng trưởng” nhấn mạnh rằng “Dữ liệu chính là chìa khóa cho thành công. Những doanh nghiệp có năng lực dữ liệu vượt trội không chỉ tăng trưởng doanh thu gấp 1,7 lần mà còn tạo ra tổng lợi nhuận cho cổ đông cao hơn 4,2 lần so với các doanh nghiệp chậm đổi mới. Lợi thế đó đến từ khả năng khai thác dữ liệu ở quy mô lớn thông qua các ứng dụng nâng cao – từ mô hình hóa tiên tiến, phân tích dữ liệu đến các đòn bẩy thương mại hóa.”

Trên thực tế, các lãnh đạo như Lê Trí Thông (PNJ), Nguyễn Hồng Việt (SAP Việt Nam) cùng bà Trương Lý Hoàng Phi (IBP) đã cho thấy một “mặt trận kép”: vừa giữ vững ngành nghề truyền thống, vừa mở rộng bằng công nghệ. Ở đó, AI không phải là công nghệ xa xỉ, mà là “vũ khí cạnh tranh” có thể quyết định đường sống còn của doanh nghiệp.

Giải mã cho những lợi thế AI trong lĩnh vực logistic, ông Hoài khiến người nghe bất ngờ khi tiết lộ: “Nếu trước đây cần hàng tháng để xử lý dữ liệu, thì nay GHN có thể phân tích 1 tỷ đơn hàng với 100 trường dữ liệu/đơn hàng và cho ra báo cáo chiến lược chỉ trong 30 phút. Năng lực xử lý dữ liệu minh bạch, nhanh chóng và chính xác giúp GHN nâng cao hiệu quả vận hành và tạo khoảng cách đáng kể so với đối thủ”. Tất nhiên, ông Hoài cũng cho rằng, việc ứng dụng AI trên các ngành công nghiệp đòi hỏi sự hiểu biết sâu sắc về công nghệ để có thể lựa chọn tối ưu đúng đắn. 

Tóm tắt trong phiên thảo luận dành cho các doanh nghiệp truyền thống, ông Lê Trí Thông nhấn mạnh: Từ góc nhìn doanh nghiệp, chúng ta luôn mong muốn biến tài sản thành lợi nhuận. Nhưng chính lợi nhuận ngắn hạn đôi khi lại là rào cản ngăn ta đạt tới lợi nhuận dài hạn. Nhiều doanh nghiệp đi trước đã không sẵn sàng thay đổi mô hình kinh doanh, không tích lũy dữ liệu như một tài sản chiến lược – và vì thế, họ bỏ lỡ cơ hội tạo ra những cú đột phá.

Thông điệp cho các nhà lãnh đạo hôm nay là: lợi nhuận không chỉ có một dạng. Lợi nhuận ngắn hạn cần những tài sản vận hành nhanh; lợi nhuận dài hạn đòi hỏi đầu tư vào tài sản chiến lược, như dữ liệu và đổi mới. Và chỉ khi dám vượt qua áp lực ngắn hạn, chúng ta mới kiến tạo được lợi nhuận mang tính bền vững, lợi nhuận chiến lược.

Giải mã cho những khoản đầu tư nào thật sự đắt giá trong phần chia sẻ với bà Trương Lý Hoàng Phi, Trưởng Ban tổ chức InnoEx, ông Lê Hồng Minh – Nhà sáng lập & Chủ tịch HĐQT VNG thẳng thắn: “Đổi mới sáng tạo thường đòi hỏi những khoản đầu tư chưa có lợi nhuận ngay nhưng lại có thể mở ra lợi thế cạnh tranh trong dài hạn. Chúng tôi cũng từng mắc sai lầm khi đầu tư trong tâm thế “sợ bị bỏ lỡ” (FOMO). Bài học rút ra là nên đầu tư vào những lĩnh vực mình hiểu rõ, bắt đầu nhỏ, nhưng triển khai với tốc độ nhanh. Nhưng trong cuộc đua công nghệ, nếu đi chậm, bạn sẽ bị bỏ lại phía sau. 

Lấy ví dụ về việc đầu tư vào AI, ông chia sẻ “khi VNG hợp tác với Nvidia, chúng tôi không chọn cách đầu tư ồ ạt. Chiến lược của chúng tôi là thử nghiệm với chi phí thấp, triển khai tốc độ cao, để tích lũy năng lực và sẵn sàng cho bước đi lớn hơn khi thị trường định hình rõ”.

Thực tế đã cho thấy

Trong nhiều thập niên, bán lẻ và FMCG từng là những ngành chỉ cần “hào quang thương hiệu” là đủ để giữ thị phần. Nhưng thời thế đã đổi thay. Báo cáo Bizplanr (2024) cho biết 87% nhà bán lẻ toàn cầu đã ứng dụng AI ở ít nhất một khâu kinh doanh, và hơn 80% lãnh đạo kỳ vọng hoàn tất tự động hóa vào cuối 2025. Điều đó có nghĩa: đổi mới không còn là lợi thế cạnh tranh, mà là điều kiện tồn tại.

Tại InnoEx 2025, bà Trần Phương Nga – CEO Thiên Long Group đã chia sẻ câu chuyện của một thương hiệu từng được vinh danh “Thương hiệu Vàng”. Với Thiên Long, di sản chỉ là nền tảng; để tiếp tục chinh phục thế hệ trẻ, doanh nghiệp phải đổi mới từ sản phẩm đến mô hình phân phối. Ông Trần Lệ Nguyên – CEO KIDO khẳng định, trong FMCG, dữ liệu R&D và phân tích thị trường đang trở thành “hệ thần kinh” giữ cho doanh nghiệp linh hoạt trước biến động.

Cùng với đó, ngành sữa và dinh dưỡng cũng đang chứng kiến sự thay đổi mạnh mẽ. Nutifood đã đầu tư vào dữ liệu người tiêu dùng, phân tích thói quen dinh dưỡng của từng nhóm đối tượng và tối ưu hóa chuỗi cung ứng nguyên liệu. Trong bối cảnh mới, sản phẩm dinh dưỡng không chỉ được đánh giá qua hàm lượng dinh dưỡng, mà còn bởi khả năng cá nhân hóa – được thiết kế dựa trên dữ liệu và khoa học sức khỏe.

Những câu chuyện này minh chứng rõ: danh hiệu trong quá khứ không còn là bảo chứng cho tương lai. Đổi mới mới là chiếc vé duy nhất để các thương hiệu Việt tiếp tục dẫn dắt thị trường trong kỷ nguyên dữ liệu và AI.

Ít ngành nào phản ánh rõ sự cần thiết của đổi mới như logistics. Với quy mô 45–50 tỷ USD, chiếm gần 5% GDP, tăng trưởng 14–16%/năm, Việt Nam hiện đứng thứ 43/155 quốc gia về chỉ số Hiệu quả Logistics (LPI), thuộc top 5 ASEAN (Bộ Công Thương, 2024). Nhưng con số này chưa đủ để đảm bảo lợi thế trong cuộc cạnh tranh toàn cầu.

Ông Lê Duy Hiệp – CEO Transimex nhấn mạnh: “Tương lai của logistics không nằm ở việc mở rộng kho bãi, mà ở tự động hóa, logistics xanh và dữ liệu”. Thực tế đã chứng minh, ứng dụng AI, IoT và 5G có thể giúp doanh nghiệp giảm 90% thất thoát hàng hóa và cắt hơn 15% chi phí vận chuyển (Vietnam Investment Review, 2024). Điều đó cho thấy: logistics xanh không còn là lựa chọn đạo đức, mà là hạ tầng cạnh tranh bắt buộc để Việt Nam duy trì đà tăng trưởng thương mại.

Nếu logistics là huyết mạch của nền kinh tế, thì năng lượng chính là “nguồn máu” nuôi sống hệ thống đó. TPHCM hiện tiêu thụ hơn 16% điện năng cả nước, và bài toán an ninh năng lượng ngày càng cấp thiết trong bối cảnh biến đổi khí hậu.

Ông Phạm Quốc Bảo – Chủ tịch EVNHCMC đã chia sẻ những con số đáng chú ý: nhờ triển khai hệ thống điều hành thông minh SCADA/DMS, lắp đặt công tơ điện tử và xây dựng nền tảng phân tích dữ liệu lớn, tỷ lệ tổn thất điện năng của EVNHCMC đã giảm xuống dưới 3,5%, một trong những mức thấp nhất khu vực.