Để thu hút nhà đầu tư, các sàn chứng khoán phải tự chủ và ứng dụng công nghệ hiện đại

Nhiều nhà đầu tư chứng khoán ào ạt đánh giá "1 sao" tại thông tin giới thiệu Sở Giao dịch chứng khoán TP.HCM (HOSE) trên Google, với cáo buộc chất lượng kém chưa từng có, khi liên tục xảy ra tình trạng nghẽn lệnh và bảng giá chứng khoán bị treo. Sự cố đặt ra những vấn đề quan trọng về phương pháp khắc phục hiệu quả nhất.

Nhà đầu tư F0 tăng, sàn HOSE luôn trong tình trạng nghẽn lệnh

Cụ thể, sáng ngày 9/6, hàng loạt nhà đầu tư chứng khoán ào ạt đánh giá “1 sao” tại thông tin giới thiệu Sở Giao dịch chứng khoán TP.HCM (HOSE) trên Google. Thậm chí nhiều nhà đầu tư còn bức xúc cho biết, do Google không có đánh giá “0 sao”, nếu có họ sẽ đánh giá “0 sao” cho HOSE, thay vì “1 sao” như hiện tại.

Sức lan tỏa của sự cố khiến vào lúc 9h cùng ngày, HOSE đã nhận 300 đánh giá, hơn 2 tiếng sau, con số này tăng lên trên 1.000 đánh giá. Số lượng tài khoản đánh giá càng tăng, “sao” của HOSE lại càng bị tụt xuống, nằm ở mốc 1,2/5 sao. Còn lãnh đạo sàn bị “cư dân mạng” tố bao biện, trốn tránh trách nhiệm.

Tình trạng bảng giá bị “đơ” tiếp tục diễn ra giữa lúc thị trường chứng khoán giảm sốc, sắc đỏ bao trùm cả thị trường, cổ phiếu đồng loạt rớt giá, nhà đầu tư lại mù mịt không biết chuyện gì đang xảy ra vì bảng giao dịch bị tê liệt.

Tình trạng nghẽn lệnh tại sàn HOSE bắt đầu xuất hiện từ giữa năm 2020, khi số lượng nhà đầu tư F0 tham gia thị trường nhiều hơn và giá trị giao dịch tại sàn này ngày càng lớn.

Đây là kết quả phản ánh của tình trạng hệ thống giao dịch tại HOSE yếu kém, tắc nghẽn hơn nửa năm ròng, nhà đầu tư chứng khoán bị thiệt hại tài sản nhưng không một lãnh đạo nào của HOSE nhận trách nhiệm, không một lời xin lỗi mà chỉ đưa ra các giải pháp mang tính chắp vá, phi thị trường.

Ông Bùi Hoàng, một nhà đầu tư chứng khoán ở Hà Nội cho rằng: “Ông Lê Hải Trà với tư cách là Tổng giám đốc HOSE, lẽ ra phải có trách nhiệm tạo một sân chơi minh bạch, sòng phẳng cho mọi thành phần tham gia thị trường chứng khoán. Nhưng theo góc nhìn cá nhân tôi, ông Trà đã không làm được, và có những quyết định gây thiệt hại lớn cho các nhà đầu tư, đặc biệt là các nhà đầu tư nhỏ lẻ – đối tượng yếu thế nhất trong các thành phần tham gia thị trường”.

Trước đây, đã có không ít “sáng kiến” của HOSE để chữa cháy tình trạng nghẽn lệnh được đưa ra đã vấp phải sự phản đối gay gắt như không cho nhà đầu tư huỷ/sửa lệnh…

Theo thông tin mới nhất vừa cập nhật, thì đầu ngày 10/6, Sở Giao dịch chứng khoán TP.HCM (HOSE) thông báo đã khắc phục xong sự cố giao dịch vào ngày 9/6. Giá tham chiếu cho ngày giao dịch 10/6 là giá khớp lệnh cuối cùng trong ngày 9/6.

HOSE đã ký sử dụng dịch vụ công nghệ thông tin với KRX, trị giá 600 tỷ đồng

Đại diện HOSE cho biết sẽ kết nối thử nghiệm hệ thống KRX. Cụ thể, từ ngày 11/6 sẽ gửi thông số kỹ thuật qua forum cho các công ty chứng khoán. Từ 14/6 đến 23/7, việc thử nghiệm kết nối sẽ được diễn ra. Từ 26/7 đến 6/8 sẽ đến khâu thử nghiệm chức năng. Ở 2 giai đoạn thử nghiệm kể trên, công ty chứng khoán thành viên kết nối vào hệ thống mới từ HOSE để tự do thử nghiệm. Thời gian thử nghiệm từ 8h30 đến 15h00 các ngày làm việc trong tuần.

HOSE đã ký kết hợp đồng dịch vụ công nghệ thông tin với KRX với giá trị 600 tỷ đồng. Gói thầu sẽ trang bị hệ thống công nghệ thông tin với một nền tảng cơ sở hạ tầng hệ thống đồng bộ và tích hợp cho toàn bộ thị trường chứng khoán Việt Nam. Hệ thống nhằm phục vụ các hoạt động nghiệp vụ giao dịch, giám sát, thông tin thị trường tại HOSE và Sở giao dịch chứng khoán Hà Nội (HNX) cũng như nghiệp vụ đăng ký, lưu ký, bù trừ và thanh toán cho Trung tâm Lưu ký chứng khoán Việt Nam. Toàn bộ hệ thống nghiệp vụ này được tích hợp và đồng bộ hoàn toàn trên một nền tảng cơ sở hạ tầng công nghệ hiện đại, gồm 2 trung tâm dữ liệu chính và dự phòng thảm hoạ.

Tuy nhiên, vì những lý do khác nhau, gói thầu này đã nhiều lần “trễ hẹn”, gần nhất là trong năm 2020 bởi ảnh hưởng của dịch Covid-19. Do chưa thể hoàn thành hệ thống KRX, sàn HOSE đã gặp phải tình trạng nghẽn lệnh kéo dài từ cuối năm 2020 tới nay.

Trước mắt, trong khi chờ hoàn thiện hệ thống KRX và để khắc phục tình trạng nghẽn lệnh, Tập đoàn FPT đã được giao nhiệm vụ phối hợp với HOSE, điều hỉnh core trên hệ thống HNX để áp dụng cho sàn HOSE. Đây là phương án tối ưu đã được Bộ Tài chính/UBCK chấp thuận vì mọi thay đổi diễn ra chủ yếu tại HOSE, hạn chế tối đa tác động đến hệ thống của 73 công ty chứng khoán thành viên. Theo ông Lê Hải Trà – TGĐ HOSE, nếu không có gì thay đổi, hệ thống mới với năng lực xử lý từ 3 – 5 triệu lệnh/ngày sẽ được đưa vào vận hành vào đầu tháng 7/2021.

Là một tập đoàn công nghệ lớn, FPT từng xây dựng thành công Hệ thống giao dịch chứng khoán tại Sở Giao dịch Chứng khoán Hà Nội – HNX (năm 2004), Hệ thống giao dịch Upcom (năm 2009), Hệ thống trái phiếu Chính phủ (năm 2012). FPT cũng là đơn vị xây dựng hệ thống Đăng ký, Lưu ký và Thanh toán bù trừ cho Trung tâm lưu ký -VSD (năm 2008), sau đó nâng cấp hệ thống này vào năm 2010. Từ 2012 đến nay, FPT cũng là đơn vị xây dựng và triển khai thành công nhiều ứng dụng cho ngành chứng khoán như Hệ thống Giám sát các công ty niêm yết và Giám sát cho Ủy ban chứng khoán Việt Nam.

Phải tự chủ về mặt công nghệ, hạ tầng và nhân sự vận hành

Nghẽn lệnh giao dịch trở thành vấn đề “nóng” nhất của thị trường chứng khoán trong những năm gần đây, vì hiện tượng này xảy ra liên tục, lặp đi lặp lại, ảnh hưởng tiêu cực đến thị trường chứng khoán. Giới chuyên gia cho rằng, giải pháp căn cơ, dài hạn, cốt lõi nhất để nghẽn lệnh giao dịch không còn tiếp diễn là tự chủ được công nghệ vận hành thị trường chứng khoán.

Rõ ràng việc cải thiện, nâng cấp hạ tầng công nghệ giao dịch là rất quan trọng, tạo niềm tin và uy tín đối với nhà đầu tư trong và ngoài nước, hơn nữa đây còn là cơ sở nền tảng để giúp nâng hạng thị trường chứng khoán trong thời gian tới.

PGS.TS Đinh Trọng Thịnh, chuyên gia kinh tế – tài chính cấp cao Học viện Tài chính cho rằng, Chính phủ cũng như Ủy ban chứng khoán Nhà nước rất mong muốn được các tổ chức quốc tế nâng cấp Thị trường chứng khoán từ thị trường cận biên lên thị trường mới nổi, thậm chí mong muốn xây dựng thị trường chứng khoán thành trung tâm tài chính tiền tệ quốc tế tại Việt Nam, nhưng thực tế là cơ sở hạ tầng của chúng ta chưa đáp ứng được yêu cầu của một thị trường chứng khoán hiện đại.

“Nếu hạ tầng công nghệ lạc hậu thì làm sao có thể kỳ vọng vào sự đổi mới của thị trường chứng khoán”, ông Thịnh đặt câu hỏi.

Theo ông Thịnh, dù cơ quan quản lý năm nào cũng kêu gọi nhà đầu tư tham gia vào thị trường chứng khoán, nhưng hệ thống hạ tầng công nghệ của thị trường chứng khoán Việt Nam không thể đáp ứng được. Việc nghẽn lệnh ảnh hưởng rất lớn đến sức hấp dẫn của thị trường chứng khoán, gây thiệt hại cho nhà đầu tư, ảnh hưởng đến uy tín của thị trường chứng khoán Việt Nam.

Vị chuyên gia này cũng cho rằng, điều quan trọng là đội ngũ nhân lực phụ trách kỹ thuật cơ sở hạ tầng giao dịch của thị trường chứng khoán Việt Nam hiện nay chưa đáp đáp ứng được nhu cầu thực tiễn, vì thế cần nâng cấp đào tạo chuyên sâu cho đội ngũ này.

Ủy ban Chứng khoán Nhà nước cũng cho biết, để đảm bảo cho hoạt động thông suốt của thị trường, khắc phục tình trạng quá tải hệ thống giao dịch, UBCKNN đã báo cáo Bộ Tài chính và chỉ đạo HOSE triển khai đồng thời và đồng bộ nhiều giải pháp kể cả trong ngắn hạn, trung hạn và dài hạn.

Theo đó, về ngắn hạn, các đơn vị liên quan thực hiện ngay các giải pháp để tối ưu hóa lượng lệnh giao dịch nhập vào hệ thống. Thứ nhất, thực hiện nâng đơn vị giao dịch từ 10 lên 100 cổ phiếu/lô để hạn chế giao dịch lô lẻ, và tiếp tục nghiên cứu các giải pháp kỹ thuật khác để hạn chế, tối ưu hoá lượng lệnh vào hệ thống.

Thứ hai, UBCKNN cũng chỉ đạo HOSE khẩn trương phối hợp và yêu cầu các công ty chứng khoán rà soát, hạn chế lỗi phát sinh từ phía công ty, hạn chế giao dịch tự động… nhằm tránh tác động xấu đến hệ thống. Thứ ba, UBCKNN cũng chỉ đạo HOSE tiến hành thực hiện rà soát nội bộ, kiểm soát rủi ro, hạn chế lỗi có thể xảy ra đối với hệ thống giao dịch, cải tiến các quy trình xử lý sự cố, tăng cường trực ca vào các thời gian giao dịch cao điểm.

Về giải pháp trung hạn, UBCKNN đã yêu cầu HOSE nghiên cứu nâng cấp hệ thống dự phòng cho hệ thống giao dịch hiện tại, đảm bảo các giao dịch diễn ra suôn sẻ, thông suốt.

Về giải pháp dài hạn, UBCKNN đã yêu cầu HOSE và các đơn vị khác đẩy nhanh tiến độ đưa hệ thống KRX sớm vào hoạt động, thay thế cho hệ thống hiện nay trong thời gian sớm nhất để có thể giải quyết triệt để vấn đề quá tải hệ thống giao dịch.

Nhiều công nghệ tiên tiến đã được ứng dụng trong sàn chứng khoán quốc tế

Trong những năm gần đây, trên thế giới nhiều thị trường sàn chứng khoán đã bắt đầu khởi sắc, giải quyết được nhiều vấn đề tồn đọng hơn do áp dụng công nghệ tân tiến hiệu quả. Cùng với sự phát triển của cách mạng khoa học công nghệ, các ứng dụng của máy tính và trí tuệ nhân tạo (AI) đã tạo ra một dòng xoáy các giao dịch công cụ tài chính thay đổi chóng mặt, trong đó các giao dịch thuật toán (Algorithmic Trading -AI) và giao dịch tần suất cao (High Frequency Trading -HFT) được thể hiện thông qua robot tự động hoá dần trở thành xu hướng của thời đại. Vậy chúng là gì?

– Giao dịch thuật toán (Algorithmic Trading -AI): Có thể nói với các giao dịch thuật toán, nó đã mang lại lợi ích tối đa cho các nhà tài chính, nhà đầu tư chứng khoán, bởi lẽ với khả năng phân tích và xử lý dữ liệu ở tốc độ rất cao (mili giây/ nano giây), các thuật toán cho phép giao dịch với một khối lượng rất lớn, giảm thiểu chênh lệch giá giữa các khu vực thị trường, cho phép tất toán nhanh các giá trị trong ngày, qua đó làm gia tăng lợi nhuận cho những người sử dụng.

– Giao dịch tần suất cao (High-frequency trading – HFT) là phương pháp giao dịch sử dụng những chương trình máy tính mạnh mẽ để thực hiện một số lượng lớn giao dịch trong vòng chưa đầy một giây. Những thuật toán phức tạp sẽ được sử dụng để phân tích nhiều thị trường cùng một lúc, và lệnh sẽ được thực hiện dựa theo điều kiện thị trường. Thường thì những phương án giao dịch có tốc độ thực hiện lệnh nhanh sẽ dễ sinh lời hơn những giao dịch có tốc độ chậm.

Ngoài việc có tốc độ nhập lệnh nhanh, giao dịch tần suất cao còn có những tính chất như hệ số quay vòng và hệ số khớp lệnh cao. Một vài công ty giao dịch tần suất cao nổi tiếng là Tower Research, Citadel LLC và Virtu Financial.

Tại Việt Nam, các giao dịch thuật toán bước đầu chỉ có một số ít các công ty chứng khoán mua phần mềm giao dịch nước ngoài đưa vào sử dụng, tạo ra hiệu ứng giao dịch với khối lượng lớn, xử lý nhanh. Còn lại một số sàn vẫn chưa sử dụng, do chưa đáp ứng về trình độ sử dụng, khai thác công nghệ, kinh phí, cũng như cơ sở hạ tầng tương thích.

Thậm chí, khung pháp lý thể chế lại chưa có các quy định cho giao dịch thuật toán/ giao dịch tần suất cao, nó phải được chấp thuận từ cơ quan quản lý và những quy định về hạn chế khối lượng, loại chứng khoán được giao dịch và ứng phó khi thị trường có những biến động lớn. Từ đó, gây khó khăn cho cơ quan quản lý trong việc quản lý, giám sát nhằm ngăn ngừa các hành vi thao túng, đảm bảo an toàn, công khai và minh bạch cho thị trường.

Trí tuệ nhân tạo (AI) vẫy gọi kỷ nguyên đầu tư mới

AI là một trong những chủ đề nóng khi nói đến bước tiến của công nghệ. Đó là thứ đã tạo ra làn sóng không chỉ trên thị trường chứng khoán mà ở mọi lĩnh vực. Trước đây thị trường chứng khoán chỉ đơn thuần giới hạn ở trí thông minh của con người và khả năng ra quyết định. Nhưng với sự gia tăng của AI, các chân trời đã mở rộng ra rất nhiều lần.

Với AI năng lực ra quyết định đầu tư chứng khoán có xu hướng tăng lên, vì AI có xu hướng đưa ra các dự đoán và nghiên cứu, kiểm soát rủi ro, sự cố tốt hơn con người. Nó giúp kiểm soát xu hướng cảm xúc và tìm kiếm các quyết định đầu tư đúng đắn.

Thêm yếu tố như tốc độ suy nghĩ cao, AI có thể hay đổi đáng kể thị trường chứng khoán. Vì thế, nhiều nền tảng đầu tư và cố vấn hàng đầu đang chuyển sang sử dụng AI để giúp đạt được lợi thế cạnh tranh trong chứng khoán.

Tổng hợp