Nghị quyết số 57-NQ/TW của Bộ Chính trị ban hành ngày 22/12/2024 về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia đã khẳng định “Phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số đang là yếu tố quyết định phát triển của các quốc gia; là điều kiện tiên quyết, thời cơ tốt nhất để nước ta phát triển giàu mạnh, hùng cường trong kỷ nguyên mới – Kỷ nguyên vươn mình của Dân tộc”. Bộ Chính trị chỉ đạo “Phát triển nhanh, bền vững, từng bước tự chủ về công nghệ, nhất là công nghệ chiến lược…”.
Gần đây nhất, Tổng Bí thư Tô Lâm đã nói – “Bây giờ lựa chọn công nghệ gì? Mình phải biết đi tắt đón đầu. Mình đi sau, thế giới người ta phát triển rồi,… mình đi theo người ta thì lúc nào cũng lũi cũi đi sau thôi…”. Vậy chúng ta chọn cách đi nào? Từ hai ý kiến chỉ đạo trên, chúng ta thấy hai hướng chính nổi lên:
Có nhiều cách để thực hiện hai mục tiêu này. Chúng tôi xin giới thiệu một trong số đó để bạn đọc tham khảo.
1.Xác định lối đi tắt và những công nghệ lõi hàng đầu hiện nay mang lại cơ hội cho Việt Nam
Công nghệ cốt lõi là các công nghệ cơ bản làm nền tảng cho sự đổi mới, cho phép phát triển các ứng dụng, sản phẩm và ngành công nghiệp khác nhau. Những công nghệ này thường có khả năng ứng dụng rộng rãi, tác động cao và phù hợp lâu dài. Những công nghệ được xem là cốt lõi hiện nay, theo nhiều tài liệu, là:
Trong số các lĩnh vực này, đối với Việt Nam, có 2 mảng công nghệ tiềm năng có thể tạo ra đột phá ở mức độ khác nhau và cũng được xem là “lõi của lõi”, đó là Bán dẫn và Vi xử lý vàcác Hệ điều hành (O.S) (Người Trung Quốc gọi Bán dẫn và Vi xử lý là “phần xác” và hệ điều hành là “phần hồn” của nền kinh tế số). Các công nghệ khác, chúng ta có thể tham gia phát triển, nhưng để tạo ra đột phá ở mức chủ động vươn mình thì khó thành công.
a.Đối với Bán dẫn và Vi xử lý
Trên thế giới, các quốc gia làm chủ được công nghệ sản xuất chip bán dẫn đều nắm lợi thế phát triển vì mọi thiết bị tiên tiến hiện nay đều sử dụng bộ vi xử lý (hay con chip – microprocessor) làm trung tâm điều khiển. Các bộ vi xử lý đó được sản xuất từ các linh kiện bán dẫn. Các linh kiện bán dẫn lại được chế tạo từ đất hiếm. Vì sở hữu trữ lượng đất hiếm hàng đầu thế giới (khoảng 20% tổng trữ lượng), Việt Nam là một trong số ít các quốc gia có tiềm năng to lớn trong việc phát triển công nghiệp bán dẫn, sản xuất các linh kiện bán dẫn và bộ vi xử lý. Hiện tại chúng ta chưa làm chủ được công nghệ chế tạo chip cao cấp (ví dụ dưới 10 nn) vì đòi hỏi chi phí đầu tư rất cao: khoảng 150 tỷ USD cho 1 nhà máy và đội ngũ chuyên gia chuyên ngành bán dẫn hùng mạnh, khoảng 2000 người cho 1 nhá máy (theo MnM). Tuy nhiên, việc sở hữu nguồn đất hiếm quý giá giúp nước ta có vị thế vững vàng để từng bước tiếp cận và làm chủ công nghệ cao trong phát triển ngành công nghiệp bán dẫn và vi xử lý và tham gia chuỗi cung ứng toàn cầu các linh kiện bán dẫn. Việc tự chế tạo được các vi mạch bán dẫn giúp Việt Nam sẽ chủ động được nguồn cung cấp “phần xác” cho nền kinh tế số tương lai. Phương án đóng gói vi mạch (packaging) theo công nghệ 2,5 D cho các chip từ 28 nn trở lên phục vụ rất nhiều ngành với chi phí thấp mà chất lượng lại đảm bảo có lẽ là phù hợp hơn cả của nước ta trong khoảng 15 năm tới.
b.Đối với Hệ điều hành
Nếu không có hệ điều hành thì các bộ vi xử lý dù tinh vi đến mấy cũng chỉ là vật vô tri. Không có “hồn”. Vì thế, hệ điều hành đóng vai trò cực kỳ quan trọng trong kỷ nguyên số.
Người tra chia các hệ điều hành thành 3 nhóm: Nhóm dành cho máy tính (như Windows, Linux, Chrome OS, Steam OS, Sky OS, Ubutu,…), nhóm dành cho thiết bị di động (như Android, iOS,…) và nhóm dành cho IoT (như Zephyr OS, RTOS, TinyOS, TiZen, Contiki, Riot OS, Siemens Mindsphere,…).
Về các hệ điều hành dành cho máy tính và thiết bị di động chúng ta không có cơ hội tham gia vì theo StatCounter, những tên tuổi lớn như Windows của Microsoft đã chiếm trên 90% thị phần và Linux của Linus Torvalds chiếm 4.4% thị phần. Trong khi đó, theo Wikipedia, trong lĩnh vực thiết bị di động, Android của Google chiếm 82.8% thị phần và iOS của Apple chiếm 13.9% thị phần. Còn lại không đáng kể.
Tuy nhiên, trong lĩnh vực phát triển các hệ điều hành dành cho IoT thì cánh cửa còn mở rộng. Trước tiên, số lượng các thiết bị IoT lớn hơn nhiều lần (hàng chục tỷ và sẽ lên tới hàng trăm tỷ IoT trong tương lai gần) so với số lượng máy tính và thiết bị di động (chỉ khoảng dưới 10 tỷ thiết bị, cộng cả hai loại). Thứ hai, số lượng các hệ điều hành cho IoT hiện nay tuy nhiều nhưng mới chỉ đáp ứng được một phần nhỏ yêu cầu phát triển. Cụ thể là các hệ điều hành IoT phổ biến nhất như Zephyr OS và FreeeRTOS chỉ tập trung cho mục tiêu phát triển các hệ thống tự động hóa chuyên biệt, rời rạc, không thể liên lạc được với nhau và không hỗ trợ lập trình bằng ngôn ngữ tự nhiên.
Như thế, công nghệ phát triển hệ điều hành dành cho IoT (IoT OS) còn một khoảng trống lớn mà Việt Nam có thể nhắm đến. Khoảng trống đó không chỉ là về năng lực quản trị các IoT như các devices mà còn về khả năng cho phép lập trình bằng ngôn ngữ tự nhiên và tạo ra cầu nối trực tiếp cho AI tiến vào thế giới thực. Phát triển được những hệ điều hành IoT có những tính năng này sẽ mở ra cả một khung trời lớn và hoàn toàn mới trong lĩnh vực hoạt động liên hệ thống và thông minh hóa sản xuất trên quy mô toàn cầu.
2.Rào cản và cơ hội đột phá
Thế giới dù phát triển rất nhanh nhưng đang vướng vào những rào cản không nhỏ. Vì thế, quốc gia nào vượt qua được chắc chắn sẽ có vị thế khác. Đó là những rào cản gì? Chúng ta có cách vượt qua không?Nhiều người cho rằng hai rào cản kìm hãm sự phát triển nhất hiện nay là “Chưa dân chủ hóa công nghệ” và “Chưa thực sự khai thác được sức mạnh của AI”. Chúng ta cùng phân tích và tìm kiếm hướng tiếp cận giải quyết hai bài toán này.
Dân chủ hóa công nghệ – Từ xưa tới nay, công nghệ luôn là mảnh đất riêng của các nhà khoa học, các chuyên gia – những người phát triển công nghệ. Mọi công nghệ tiên tiến đều do họ tạo ra, mọi hoạt động liên quan như bảo trì, bảo dưỡng, nâng cấp,… cũng trông cậy vào họ. Sự phụ thuộc đó dẫn đến trì trệ, cần phải thay đổi.
Dân chủ hóa công nghệ (Nguồn: Small Business Computing)
Ai cũng biết rằng trí tuệ ở trong dân. Nếu trao vào tay một người không phải là chuyên gia công nghệ phương pháp và công cụ phù hợp để người đó có thể làm chủ và sáng tạo công nghệ mới thì thế giới sẽ chuyển sang một kỷ nguyên mới, kỷ nguyên phát triển bùng nổ dựa trên dân chủ hóa công nghệ! Nếu như số lượng chuyên gia công nghệ ở một quốc gia tính bằng chục ngàn người thì số lượng người không phải chuyên gia công nghệ nhưng có khả năng sáng tạo công nghệ tính bằng trăm ngàn hay hàng triệu! Vậy, cần trao vào tay những người này phương pháp và công cụ gì và cần trao cho ai trước?
Ngoài các chuyên gia công nghệ (ví dụ chuyên gia IT, Automation,…), lực lượng lao động tinh hoa của mỗi quốc gia là các chuyên gia trong các lĩnh vực khác, thường được gọi là các chuyên gia ngành (domain experts) như chuyên gia nông nghiệp, y tế, giáo dục, quản lý, kinh tế, môi trường, năng lượng, logistics,… Họ chính là những người cần trao trước tiên.
Cái cần trao cho họ là phương pháp (cách giao tiếp với hệ thống) và công cụ làm việc (hệ thống kỹ thuật có khả năng thực hiện theo yêu cầu tự động hóa quy trình mà con người mong muốn). Ở đây có 2 điểm tinh tế: Thứ nhất là hệ thống chỉ “hiểu” được cái gì logic, cơ bản nên người sử dụng hệ thống này phải biết mô tả quy trình mình muốn thiết lập ở mức nguyên công (elemental operation). Thứ hai là người sử dụng hệ thống chỉ diễn đạt được bằng ngôn ngữ tự nhiên nên máy phải có khả năng “hiểu” được ngôn ngữ tự nhiên. Từ đây dẫn đến hướng giải là cần sáng tạo ngôn ngữ lập trình dạng tự nhiên và hệ thống kỹ thuật giao tiếp được với con người thông qua ngôn ngữ lập trình đó. Làm được 2 việc này thì thực hiện dân chủ hóa công nghệ là trong tầm tay.
AI đang bị bó tay – Trong khoảng 10 năm và nhất là vài năm gần đây, hàng loạt sản phẩm trí tuệ nhân tạo (AI) ra đời làm rung chuyển thế giới vì chúng mang lại rất nhiều mới mẻ trong cách làm việc, học tập, nghiên cứu, sáng tạo,… của cả xã hội. Nổi bật nhất trong số đó là ChatGPT, Gemini, Capilot, DeepSeek, Grok. Chúng trở thành các trợ lý ảo lý tưởng cho những ai biết cách sử dụng chúng. Điểm mạnh nhất của các công cụ AI này là khả năng phân tích, tổng hợp, suy đoán, dự báo, xác định quy luật,… dựa trên phân tích dữ liệu lớn. Dữ liệu càng lớn, càng phong phú thì kết quả chúng đưa ra càng sâu sắc. Tuy nhiên, các AI này đang bị “trói tay”. Cụ thể là cho đến nay chúng chỉ “tung hoành” được trong không gian số (cyber), chưa vươn trực tiếp được tới các thực thể trong thế giới thực (physical).
Cũng đã có những nỗ lực triển khai tự động hóa dựa trên AI theo cách truyền thống nhưng rất tốn kém do chi phí phát triển cao, đòi hỏi kỹ sư AI phải duy trì và cần cơ sở hạ tầng CNTT mạnh với phí bảo trì cao.
Làm thế nào “cởi trói” cho AI? Làm thế nào tạo cơ hội cho AI có thể tham gia vào điều khiển một quy trình vật lý trong thế giới thực và phát huy năng lực sẵn có của chúng làm cho quy trình đó trở nên thông minh hơn?
Những AI đình đám nhất hiện nay (Nguồn: Internet)
Xuất phát từ hướng giải “dân chủ hóa công nghệ” nêu trên có thể tìm ra hướng giải “cởi trói” cho AI. Ngày nay, AI có khả năng giao tiếp rất tốt với con người thông qua ngôn ngữ tự nhiên bằng lời hay văn bản. Nếu có một ngôn ngữ lập trình dạng tự nhiên thì AI có thể học rất nhanh thông qua phân tích cú pháp, nắm các nguyên tắc hay qua các ví dụ cụ thể. Như thế, con người chỉ cần nói hay viết ra mình cần thiết kế một quy trình với những nguyên công nào, AI lập tức lập trình (coding) và gửi chương trình đó tới hệ thống điều khiển quy trình (thực chất là bộ điều khiển nhúng – embedded contoler) chạy trên hệ điều hành IoT. Hệ thống sẽ biên dịch chương trình đó sang mã máy và điều khiển các IoT để thu thập dữ liệu và các actuators (thiết bị chấp hành) theo lệnh của người thiết kế. Dữ liệu về kết quả thực hiện quy trình được IoT thu thập trong thời gian thực và hiển thị trên màn hình cho người thiết kế biết. Nếu quy trình chưa vận hành đúng ý mình, người thiết kế chỉ cần “nói” với AI cần điều chỉnh nguyên công nào, quy trình lập tức được điều chỉnh theo yêu cầu. Khi đã tập hợp được dữ liệu đủ lớn, AI sẽ “tham mưu” cho người thiết kế những phương án tốt hơn có thể lựa chọn, những tình huống có thể xảy ra, xu hướng có thể dẫn đến,… Khả năng này dẫn đến rất nhiều điều thú vị:
3.Tóm lại, những lĩnh vực mà Việt Nam có thể đi tắt, đón đầu là:
Nếu đạt được những kết quả khả quan về những nội dung này, cùng một lúc, chúng ta có thể hiện thực hóa xuất sắc các mục tiêu mà Nghị quyết 57 đề ra vì về thực chất, ở mức cao nhất, chuyển đổi số là quá trình chuyển đổi quy trình sản xuất truyền thống hiện nay sang quy trình sản xuất tự động, tối ưu mà hệ sinh thái số thích ứng thời gian thực dựa trên AI nói trên chính là công cụ hoàn hảo nhất để thực hiện.
Có nhiều cách vươn mình và mức độ đạt được theo mỗi cách là khác nhau. Cách vươn lên nhanh nhất là giải được những bài toán lớn của thế giới, và trên đây là hướng giải một vài bài toán lớn như vậy.
Về công nghệ hay nền tảng khoa học, đó không phải là nhiệm vụ bất khả thi. Cái khó nằm ở chỗ có dám tin là mình sẽ làm được hay không? Khi tin thì có thể làm được và thực tế cho thấy là sáng sủa, ít nhất là từ đánh giá của ChatGPT, Gemini, Capilot, DeepSeek và Grok 3 sau khi được huấn luyện. Dù chúng là nhân tạo, cũng rất đáng để bước tiếp.
Chúng tôi sẽ giới thiệu tiếp lần lượt các giải pháp, ở mức độ nhất định, đáp ứng được các yêu cầu nêu trên trong thực tế.
Microsoft vừa lặng lẽ giới thiệu phiên bản Office mới được cung cấp miễn phí và hỗ trợ quảng cáo hứa hẹn sẽ cải thiện trải nghiệm người dùng.
Ngày 24/2/2025, Tập đoàn FPT ký kết với Cranes Varsity – một trong những tổ chức đào tạo công nghệ hàng đầu tại Ấn Độ, chuyển giao Chương trình đào tạo Phát triển phần mềm ô tô thông minh (Automotive) nhằm phát triển nhân lực chất lượng.
Mới đây, một thực tập sinh tham gia chương trình Nghiên cứu lỗ hổng bảo mật của OPSWAT tại Việt Nam đã phát hiện hai lỗ hổng bảo mật nghiêm trọng (CVE) trên Mongoose. Hai CVE này có thể bị tin tặc khai thác để xâm nhập vào ứng dụng, thực thi mã độc và đánh cắp dữ liệu, gây ảnh hưởng lớn đến các hệ thống sử dụng Mongoose trên toàn thế giới.
Theo báo cáo từ công ty nghiên cứu thị trường Omdia, trong năm 2024, Samsung đạt 28,3% thị phần TV toàn cầu, tiếp tục duy trì vị thế số 1 mà hãng đã nắm giữ từ năm 2006. Thành công này đến từ chiến lược tập trung vào dòng TV cao cấp, TV cỡ siêu lớn cùng các công nghệ tiên tiến ứng dụng AI.
Trường Đại học FPT đã tổ chức sự kiện FPTU GenAI Day 2025, mang công nghệ AI đến với đông đảo học sinh trải nghiệm thực tiễn.
Schneider Electric và Công ty TNHH Van Der Leun Việt Nam vừa ký kết thỏa thuận hợp tác thực hiện chiến lược xanh hóa ngành đóng tàu và cảng biển tại Việt Nam.
Một cuộc khảo sát gần đây cho thấy Hàn Quốc đang tụt lại phía sau Trung Quốc trong lĩnh vực sản xuất chip, đặc biệt là trong các quy trình sản xuất tiên tiến.
Sàn giao dịch tiền điện tử Bybit đã trở thành nạn nhân của vụ trộm tiền điện tử lớn nhất trong lịch sử, trong một vụ tấn công tinh vi.
Ngày 22/02/2025, Công ty CP Môi Trường Việt Úc và một số doanh nghiệp trên địa bàn đã đồng hành, hỗ trợ cho nhóm học sinh Trường THPT Nguyễn Thượng Hiền triển khai chương trình “Chung tay góp sức thu gom rác thải điện tử – bảo vệ môi trường”. Chương trình do học sinh Nguyễn Cao Sơn, học sinh lớp 11 Trường THPT Nguyễn Thượng Hiền, TPHCM xây cùng các bạn xây dựng và phụ trách.
Tài khoản Instant Digital trên Weibo cho biết iPhone 17 Pro có thể sẽ được trang bị tính năng sạc không dây ngược dành riêng cho các thiết bị Apple khác.