Sử dụng nội dung số không vi phạm pháp luật

Nhìn lại 15 năm trước, với một thế giới không có Kindle, iTunes và iPlayer. Đây là một thế giới với các chi phí đắt đỏ và bất tiện, khi bạn không thể đem theo toàn bộ bộ sưu tập âm nhạc củamình, khi mà thuê một bộ phim có nghĩa là một chuyến đi dài ra phố. Mọi thứ đã thay đổi, các tiện ích của việc tải các sản phẩm phần mềm hay nội dung số đã trở nên quen thuộc. Nhưng khi chúng ta đang tiến tới kỷ nguyên bản quyền trên đất Việt thì không thể có chuyện “tất cả đều miễn phí” nữa. Những hiểu biết về bản quyền nội dung số dưới đây là cách để bạn thực hiện đúng pháp luật và bảo vệ mình.

Hỏi: Tôi có thể bán những bản nhạc, phim, và ebook số đã mua của mình không?

Đáp: Không. “Trừ khi bị giới hạn bởi hợp đồng mua bán hoặc điều khoản của một dịch vụ nào đó, việc bán hoặc cho thuê những tác phẩm có bản quyền mà bạn đã mua cho người khác là hoàn toàn được phép”, phát ngôn viên của IPO cho biết. Tuy nhiên, vấn đề là hầu hết các giấy phép đều ngăn cấm việc bán lại. Vấn đề khác xuất hiện từ nghĩa của việc bản quyền. “Khi mua một phiên bản vật lý, ví dụ, một DVD hoặc một phim hay CD nhạc, bạn được cho phép cho mượn hoặc bán lại sản phẩm đó cho những người khác bởi vì điều này không liên quan đến việc tạo ra những bản sao khác nữa”, các chuyên gia cho biết. Với một phiên bản số, quy trình sao chép bị coi là vi phạm trừ khi được cho phép một cách rõ ràng.
Những nhà kinh doanh eBook cũng “không thích” việc bán lại lắm, với việc DRM làm cho việc bán lại hầu như là không thể nếu không sử dụng một phần mềm bẻ khóa nào. “Có vẻ như là thiếu công bằng khi mà một ai đó tiêu tốn một số tiền lớn vào sách mà lại không thể bán lại hoặc đưa cho bạn bè và người thân, kể cả khi người đó chết đi”, một người yêu sách nhận định.

Hỏi: Tôi có thể cho bạn bè mượn một quyển eBook đã mua?

Đáp: Điều đó còn tùy thuộc. Đối với câu hỏi ở trên, không có một luật nào quy định về việc không cho mượn, nhưng trong thực tế, mọi thứ lại phức tạp hơn. Ở Mỹ, những người sở hữu Amazon Kindle có thể cho bạn bè mượn sách đã mua trong vòng 14 ngày. Chủ nhân của eBook sẽ không thể đọc được sách của mình trong thời gian cho mượn đó và quyền cho mượn những tựa sách khác nhau đòi hỏi phải được sự cho phép của nhà xuất bản hoặc người nắm giữ bản quyền. Nhưng chỉ ở Mỹ, còn ở đa số quốc gia khác, việc này được xem như là vi phạm luật, “chúng ta đã “thành công” trong việc số hóa và biến các tựa sách thành món đồ không thể sử dụng được! Điều này đã lấy đi một trong những ưu điểm mà sách số đem lại cho nền văn hóa và thay vào đó là một phiên bản bị lỗi”, nhiều người phàn nàn. Tuy nhiên, các nhà xuất bản sách và các tác giả sách có thể nhìn nhận sự việc theo một cách khác.

Hỏi: Upload và chia sẻ phim, sách và nhạc thật sự là bất hợp pháp, nhưng chỉ download về thì có phạm luật không?

Đáp: Có. Upload hay chia sẻ đúng ra là tội lớn hơn. Upload những nội dung có bản quyền với mục đích biến chia sẻ cho những người khác là một dạng phạm pháp và có thể là các tội dân sự hoặc hình sự. Điều này không có nghĩa là những người download là vô tội. “Download một sản phẩm được bảo vệ bởi luật bản quyền từ Internet là một hành động sao chép (quá trình tạo một bản sao chép sản phẩm mới trên máy tính của người download). Nếu hành động này được thực hiện mà không được cho phép bởi người giữ bản quyền, thông thường đây sẽ là một vụ vi phạm pháp luật.” Phát ngôn viên của IPO cho biết. Các hình phạt về dân sự hoặc hình sự có thể sẽ được áp dụng. Tuy nhiện việc xử lý các trường hợp download khá hiếm hoi vì khó kiểm soát hơn với việc tìm ra người upload.

Hỏi: Tôi có bị buộc tội nếu kết nối Wi-Fi của mình bị sử dụng để upload những nội dung có bản quyền mà không hề hay biết?

Đáp: Không. Cho dù có những sự mạo hiểm về mặt bảo mật, nhiều người, do không biết hay là tính phóng khoáng vẫn tiếp tục thiết lập những điểm truy cập không dây mở. Nhưng liệu những chủ nhân của các hệ thống mạng không dây không được bảo mật có bị liên quan đến những vụ việc download bất hợp pháp thông qua kết nối của họ, như những người nắm giữ bản quyền thường gợi ý? “Bất kì sự liên quan nào đều phải đòi hỏi có sự hay biết, buộc tội một người liên quan đến pháp lý chỉ vì tài khoản của họ bị xâm phạm bất hợp pháp là phi lý”, một chuyên gia luật cho biết.

Vấn đề ở đây là chứng tỏ được sự vô can của người dùng. Một số lượng lớn các người chia sẻ file có thể được đánh dấu là những người sử dụng hợp pháp hoặc bất hợp pháp, và các chủ tài khoản có thể sẽ bị đe dọa với việc bị kiện ra tòa. Đây là lúc những trường hợp bảo mật sơ sài có lý do bào chữa. Người sở hữu bản quyền vẫn phải chứng tỏ rằng người dùng đã vi phạm luật bản quyền và với việc người dùng có một hệ thống Wi-Fi được bảo mật kém, việc này sẽ càng khó chứng minh hơn. Tuy thế, dù có lợi về mặt bào chữa, nhưng với tư cách cá nhân thì người dùng lại quá mạo hiểm với hệ thống bảo mật của mình khi áp dụng biện pháp này.

Anh Vũ