“Mobile first” và các xu hướng tiêu dùng thời số hóa

Tiện lợi, mua sắm đa kênh, thương mại điện tử, an toàn sức khỏe và bảo vệ môi trường là những xu hướng tiêu dùng chính đang diễn ra và tiếp tục định hình thị trường trong thời gian tới.

Sự phát triển nhanh của công nghệ, thương mại hiện đại, sự thay đổi đời sống xã hội và nhân khẩu học đang thay đổi cục diện tiêu dùng tại Việt Nam trong những năm tới đây, đòi hỏi các doanh nghiệp phải không ngừng nắm bắt và chuyển mình theo xu thế.

Theo ông Nguyễn Huy Hoàng, Giám đốc thương mại Kantar Viet Nam Worldpanel, các nghiên cứu thị trường đã chỉ ra 5 xu hướng tiêu dùng chính khu vực châu Á và 7 xu hướng tiêu dùng Việt Nam mà các doanh nghiệp cần quan tâm để phát triển kinh doanh.

Đối với khu vực châu Á nói chung, xu hướng được quan tâm hàng đầu hiện nay là an toàn và sống khỏe. Sống khỏe với người châu Á phản ánh chung theo xu thế của thế giới và cũng có những đặc điểm riêng như việc giảm đường, tăng chất xơ, Protein, giảm thịt đỏ, cơ thể cân đối, cân bằng giữa công việc và cuộc sống, thành phần an toàn và tự nhiên. Việt Nam cũng không nằm ngoài xu hướng này trong tương lai gần.

Bên cạnh đó, người châu Á có xu hướng vui vẻ, hạnh phúc, tiêu dùng bên ngoài khá lớn. Thống kê cho thấy người dân các nước như Thái Lan, Việt Nam, Indonesia đều có mức tiêu dùng bên ngoài trên 50%, trong khi mức bình quân tiêu dùng bên ngoài toàn cầu chỉ ở mức 41%.

Sự tiện lợi cũng đang được ưa chuộng với những người trẻ châu Á đang mỗi ngày một bận rộn hơn. Người châu Á định nghĩa tiện lợi bằng thời gian hàng hóa tới tay người tiêu dùng, đặc biệt ý nghĩa với các đô thị lớn, khi quãng đường di chuyển giao hàng mất khá nhiều thời gian, nhưng khách hàng thường mong muốn chỉ từ 15 – 20 phút. Bên cạnh đó, sự tiện lợi còn thể hiện ở nhu cầu với các sản phẩm đa chức năng, sản phẩm tích hợp, thức ăn nhanh, dịch vụ vệ sinh nhà cửa. Tuy nhiên, có nhiều hình thức sẵn có và cũng tùy mặt hàng mà người bán hàng nên tận dụng thay vì ứng dụng những công nghệ mới. “Đơn cử như mua bia, không ai mua bia trên nền tảng online vì chỉ cần bốc điện thoại gọi một cửa hàng tạp hóa gần nhà thôi là người ta đã mang tới ngay lập tức, cả bia lẫn mồi, nhanh hơn, giá lại rẻ hơn các kênh khác. Đó cũng là điển hình sự tiện lợi ở các thị trường châu Á” – ông Hoàng dí dỏm so sánh.  

Mặt khác, châu Á cũng đang được đánh giá là khu vực “mobile first” (ưu tiên di động) với mức tương tác cao giữa người tiêu dùng và điện toại di động hơn bất cứ nơi nào khác trên thế giới. Theo xu hướng này, người dùng châu Á đang chuyển thẳng lên sử dụng điện thoại thông minh và bỏ qua giai đoạn sử dụng máy tính. Mức giá điện thoại thông minh và mức giá cước truy cập mạng cũng khá rẻ so với những khu vực khác.

Xu hướng mua sắm đa kênh tại châu Á hiện nay đang làm nảy sinh các hình thức giao thoa và tăng cường hợp tác giữa bán hàng truyền thống và bán hàng trực tuyến. Xu hướng mua sắm đa kênh hình thành và được thúc đẩy từ các quá trình Marketing kết hợp công nghệ AI và ML, sự mở rộng của các dịch vụ giao hàng và mô hình thanh toán điện tử. Bên cạnh đó, còn có sự phát triển của các ứng dụng bán lẻ đến trực tiếp người tiêu dùng. Quy trình tiêu dùng của mỗi cá nhân cũng ngày càng phức tạp thêm và có sự chuyển đổi qua lại giữa mua hàng trực tiếp và trực tuyến.

Tại Việt Nam, với tỷ lệ khoảng 35% dân số thành thị và 65% dân số khu vực nông thôn cũng đang chia thị trường thành 2 nhóm tiêu dùng khác nhau. Bên cạnh đó, số lượng hộ gia đình có trẻ em rất lớn. Trong các hộ này cha mẹ chi tiêu trung bình cao hơn 40% so với hộ không có trẻ em. Người Việt Nam đang chi tiêu cho trẻ em rất cao.

“Xét về nhân khẩu học, những người tiêu dùng hiện tại là những người từ 20-40 tuổi. Tuy nhiên nhóm tiếp theo trong tương lai gần là nhóm từ 13-20 tuổi sẽ thay đổi cục diện tiêu dùng ở VN. Điển hình nhất là việc tiêu thụ trà sữa, uống café bên ngoài, ra rạp xem phim… Tuy nhiên dân số VN cũng đang bắt đầu quá trình già hóa phát sinh nhu cầu sản phẩm, dịch vụ, kênh bán hàng… nhắm vào nhóm tiêu dùng cao niên. Đây là nhóm tiêu dùng đang bị bỏ rơi ở VN trong mặt trận hàng hóa, marketing tại VN” – ông Hoàng đánh giá.

Theo ông Hoàng, cùng với các xu hướng chung khu vực châu Á, Việt Nam cũng đang diễn ra 7 xu hướng tiêu dùng chính bao gồm

Nhu cầu thực phẩm lành mạnh: Người tiêu dùng sẽ đọc rất kỹ các thông tin hướng dẫn sử dụng trên bao bì cũng như sẽ rất tin tưởng vào các khuyến cáo của các chuyên gia và tương tự các quốc gia khác càng ngày ăn uống càng ít đường, tăng cường chất xơ.

Giảm rác thải nhựa và bảo vệ môi trường. Nếu như 5-10 năm trước đây người Việt Nam đã bắt đầu nói nhiều về vấn đề này thì trong 2 năm gần đây, các xu hướng bảo vệ môi trường trong tiêu dùng đã bắt đầu thể hiện khá rõ thành hành động. Nhiều nhà bán lẻ đang sử dụng nhiều vật liệu thay thế, gói hàng bằng lá chuối, các hội nghị bắt đầu giảm chai nhựa, ống hút… Do vậy mà các yếu tố xanh, sạch bắt đầu trở thành lợi thế cạnh tranh trên thị trường với nhiều doanh nghiệp.

Bao bì khá đa dạng: Đặc điểm cơ bản là người VN thích ngon, bổ, rẻ, do vậy với nhiều loại sản phẩm thiết yếu hàng ngày, người tiêu dùng có xu hướng giảm tần suất đi mua nhưng mỗi lần mua lại mua bao bì lớn hơn, do bao bì lớn hơn thì giá trung bình trên sản phẩm rẻ hơn. Tuy nhiên một số sản phẩm, người tiêu dùng lại mua với bao bì nhỏ hơn để tiết kiệm.

Phân cực giá cả: Rẻ cũng rất chuộng rẻ, nhưng với sản phẩm đắt thì cũng rất chịu chi. Nói một cách nôm na, người tiêu dùng chi tiêu theo khuynh hướng “đáng đồng tiền bát gạo”, tiết kiệm nhưng với những cái cần thiết với mình vẫn không tiếc tiền. Do đó, cho dù phân khúc cao cấp hay giá rẻ đều có thể có những đòn bẩy tăng trưởng riêng. Với nhãn hàng giá rẻ có thể cân nhắc phương án bao bì lớn hơn, thêm các giá trị dinh dưỡng, thành phần tự nhiên, đầu tư hình ảnh, bao bì cao cấp hơn. Với phân khúc cao cấp, các nhãn hàng có thể cân nhắc một bao bì vừa phải có mức giá dễ mua, có thành phần hay công năng vượt trội, làm từ nguyên liệu sạch hay thiên nhiên…

Sản phẩm mới:  Người tiêu dùng luôn mong muốn tiếp cận sản phẩm mới. Mức độ cạnh tranh khốc liệt không thua nước nào trên thế giới. Tuy nhiên, theo thống kê tại Việt Nam trong những năm qua, cứ 100 sản phẩm mới chỉ có khoảng 3 sản phẩm trụ lại được sau khoảng thời gian 2 năm. Nhiều doanh nghiệp thiệt hại vì sản phẩm mới khi chỉ sau 3 tháng đã vắng bóng trên thị trường.

Tiện lợi: Theo xu thế, phụ nữ Việt Nam tham gia lực lượng lao động ngày một nhiều khiến họ cần nhiều loại sản phẩm giúp tiết kiệm thời gian hơn cho cuộc sống. Đáng chú ý là tủ lạnh đang được sử dụng phổ biến (gần 97% tại thành thị) cũng như lò vi sóng đang góp phần thay đổi nhanh hành vi tiêu dùng. Họ sẽ mua hàng tích trữ nhiều hơn, trong đó có những sản phẩm đã được sơ chế sẵn, chế biến nhanh, tiện lợi hiện đang ngày một dồi dào tại các siêu thị.  

Mua sắm đa kênh: Tại Việt Nam hiện có khoảng 1,6 triệu cửa hàng tạp hóa, vài ngàn siêu thị, thêm các loại hình thương mại điện tử. Người tiêu dùng đang hạn chế số lần phải đi mua sắm, mua ít lần nhưng mua sắm lại thông qua nhiều kênh đa dạng hơn. Các ứng dụng thương mại trên mạng xã hội, livestream, số hóa cửa hàng tạp hóa truyền thống, cửa hàng bán lẻ tiện lợi không người bán sẽ là những kênh phổ biến trong thời gian tới.

Trong đó, đặc biệt là xu hướng số hóa các cửa hàng truyền thống sẽ có tác động mạnh ở VN. Hiện nay Việt Nam vẫn có trên 90% cửa hàng truyền thống phân phối hàng hóa, thương mại hiện đại vẫn còn khiêm tốn. Thậm chí tại các thành phố lớn, thương mại hiện đại vẫn chỉ chiếm có 30% việc phân phối hàng hóa, còn lại vẫn là những cửa hàng truyền thống đảm nhiệm.