Windows 8 – bình minh cho một thế hệ phần cứng

Ngay từ những ngày đầu và cho cả đến bây giờ, những ý kiến và bình luận vẫn thể hiện sự lo lắng rằng Windows 8 sẽ là một “Vista thứ hai”, một “ME thứ hai” theo quy luật chẵn lẻ giữa các lần phát hành của Microsoft.

 

Một giao diện hiện đại

Quay trở lại thập niên tám mươi, chúng ta được chứng kiến sự nổi lên của GUI (giao diện đồ họa người dùng) và sự đi xuống của các dòng lệnh, nhất là khi giao diện Windows xuất hiện. Đó là một hồi chuông báo tử cho sự hỗn loạn các ứng dụng nền DOS. Giao diện desktop với các biểu tượng và thư mục trở nên phổ biến, và ngoài một vài khác biệt nhỏ thì về cơ bản Windows, Mac OS X, iOS, Android hay Linux nhìn khá giống nhau.

Nếu Windows 8 đơn giản là chỉ lặp lại WIMP (giao diện cửa sổ, biểu tượng, danh sách và con trỏ), thêm một nút Start từ hồi Windows 95 thì nó sẽ trở thành một dạng Launchpad và có các ô đánh dấu không lồ, các danh sách tùy chọn chiếm cả màn hình. Kết cục của hướng đi này sẽ là một thất bại và người dùng thiết bị cảm ứng sẽ phải đợi thêm 3 năm nữa để đón Windows 9, kéo theo thị phần của Microsoft sụp đổ nhanh chóng. Thay vào đó, Windows 8 cần phải có một giao diện lấy cảm ứng là trọng tâm nếu muốn các đối tác OEM của Microsoft đầu tư phát triển sản phẩm hỗ trợ.

Trải qua quá trình sử dụng, chắc bạn cũng sẽ đồng ý rằng thật khó để làm cho một giao diện hướng cảm ứng phối hợp tốt với một con chuột – hai thứ khác nhau khá xa.  Ngón tay để chạm là không có độ chính xác cao nhưng trực quan và linh hoạt hơn so với di chuyển mũi tên nhỏ xíu trên màn hình. Nếu bạn thiết kế để dùng với con trỏ, bạn sẽ bỏ lỡ nhưng trải nghiệm hấp dẫn với ngón tay như vuốt sang từ mép, phóng to hay rất nhiều các cử chỉ tự nhiên khác (có thể bạn cần trả thêm cả tiền bản quyền cho những thứ đó). Còn nếu tập trung hỗ trợ các ngón tay, bạn sẽ bỏ lỡ một thế giới rộng lớn – những người không có một màn hình cảm ứng để sử dụng.

Tại điểm này, bạn bắt đầu nảy ra ý tưởng làm hai hệ điều hành riêng biệt, một cho máy tính bảng và một cho thiết bị dùng phím/chuột. Nhưng bạn cũng có thể thỏa hiệp, thiết kế một giao diện hoạt động thực sự tốt với cả ngón tay lẫn chuột, phát triển một hệ điều hành cho phép các ứng dụng truyền thống hoạt động bên cạnh các ứng dụng hướng cảm ứng. Tất nhiên chúng ta phải chấp nhận rằng ý tưởng này không hoàn hảo, nhưng cần thiết cho một sự chuyển đổi đúng hướng. Giống như bất cứ cuộc cách mạng nào trên thế giới, ý tưởng và triển khai sẽ không thể làm cho tất cả mọi người đều mỉm cười.

Điều gây tranh cãi nhiều nhất đến nay trên Windows 8 là việc hệ điều hành sử dụng một màn hình khởi động mới và bỏ đi nút Start quen thuộc. Thông thường trong Windows 7, bạn nhấn nút Start, chọn một ứng dụng trong danh sách hay gõ vào thanh tìm kiếm. Trong Windows 8, bạn nhấn phím “Windows” và chọn trong số những thứ được đính trên màn hình hoặc gõ các ký tự của ứng dụng cần tìm kiếm. Nếu bạn sử dụng bàn phím và chuột, thay đổi chỉ có bấy nhiêu thế và khi màn hình đã chật, hãy kéo thanh trượt sang bên. Điều kì diệulà khi bạn sử dụng một chiếc máy tính bảng  hay màn hình cảm ứng, đó là một màn hình Start thực sự dành cho bạn với các biểu tượng động lớn. Trên biểu tượng đó, bạn có thể theo dõi thông tin cơ bản như số email, thời tiết mà không cần chạm vào. Bạn sẽ không muốn bị hạn chế khả năng truy cập ở chuột hay bàn phím mà sẽ mở rộng ra bút, giọng nói, cơ thể tùy theo phần cứng có sẵn.

Không tuyệt nhưng mới mẻ

Giao diện người dùng mới cũng có những rắc rối, đó có thể là cách để đóng các ứng dụng Metro bằng cách kéo nó từ trên xuống mép dưới màn hình – điều mà một con chuột có thể làm uyển chuyển hơn. Microsoft nói rằng chúng ta không cần quá lo lắng bởi nếu không dùng ứng dụng sẽ được ngừng lại và sẵn sàng hoạt động tiếp trong lần mở tiếp theo. Việc đưa chuột sang cạnh phải sẽ làm xuất hiện thanh Charm mà làm đi làm lại nhiều lần sẽ gây đôi chút khó chịu. Tốt nhất là bạn nên học sử dụng phím tắt “Windows + C” cho nó hoặc “Windows + Z” để mở tùy chỉnh cho ứng dụng Metro. Và thế là một giao diện hướng người dùng lại mang đến cho chúng ta hàng loạt phím tắt cả mới lẫn cũ cần ghi nhớ nếu muốn tương tác hiệu quả hơn.

Thông qua các bản thử nghiệm hay cả bản RTM, vẫn còn khá nhiều nơi khiến bạn nhớ về thời kì sử dụng máy tính trước đây. Đó là các thiết lập trong mục Control Panel, các thanh tùy chọn và các nút nhấn vẫn còn nhỏ so với ngón tay, đặc biệt khi cần thay đổi kích thước cửa sổ (các ứng dụng Metro luôn hoạt động toàn màn hình). Windows 8 có thể không mang đến nhiều sự thay đổi trong thế giới doanh nghiệp như Windows 7 đã làm bởi vì nó không cung cấp một lý do thuyết phục cho bộ phận IT triển khai thêm hàng trăm máy tính với màn hình lớn hơn. Nơi Windows 8 gây đột biến sẽ là thị trường người tiêu dùng phổ thông, với các loại thiết bị lai xuất hiện liên tục gần đây. Chúng ta sẽ được thấy thêm nhiều biến thể hấp dẫn như dòng máy AIO có thể xoay hoặc tháo chân đế để trở thành một chiếc máy tính bảng không lồ, thiết bị có màn hình kép hay bàn uống nước, bức tường hỗ trợ tương tác chạm.

Thành công của Windows 8 là việc nó cho phép tạo ra một thế hệ phần cứng mới, phổ biến hơn máy tính trong cuộc sống thường nhật.

“Cưỡng chế” rời khỏi Windows XP Windows XP, hệ điều hành 11 năm tuổi với quyết tấm sống mãnh liệt đang phải chịu những đòn đánh mạnh mẽ từ chính người đã sinh ra nó.  Xuất hiện chính thức lần đầu tiên vào tháng 10/2001, Windows XP được xây dựng với mục tiêu mang đến một sự thuận tiện tối đa trong trải nghiệm cho người sử dụng (chữ “XP” viết tắt cho “eXPerience”). Một nhà phân tích của IDC ước tính rằng vào năm 2006 có khoảng 400 triệu giấy phép Windows XP được sử dụng trên toàn cầu và con số tổng bán được là 500 – 600 triệu bản. Với Windows 7, con số này là khoảng 450 triệu cho đến cuối tháng 9/2011. Còn Vista, có 180 triệu bản được bán trong vòng 22 tháng sau khi được phát hành. Microsoft chính thức ngừng bán Windows XP trực tiếp qua kênh bán lẻ vào 30/6/2008 còn các OEM thì dừng việc cài sẵn hệ điều hành này trong máy tính mới vào 22/10/2010. Windows XP SP3 và Office 2003 sẽ ngừng nhận được sự hỗ trợ từ Microsoft vào tháng 4/2014, đồng nghĩa với việc sẽ không có các bản cập nhật, bản vá, hỗ trợ miễn phí (hay cả trả tiền) dành cho người dùng hai sản phẩm này. Dữ liệu cho thấy việc triển khai đầy đủ hệ thống tính toán cho một doanh nghiệp trung bình có thể mắt từ 18 đến 32 tháng. Trong khoảng thời gian đó, họ vẫn được đảm bảo hỗ trợ với các phiên bản hiện tại của Windows và Office đồng thời với việc lập kế hoạch và thử nghiệm ứng dụng/giải pháp trước khi sự hỗ trợ kia kết thúc. Việc sử dụng Windows XP (mới nhất là SP3) trong môi trường làm việc của bạn sau khi quá trình hỗ trợ kết thúc có thể mang đến rất nhiều rủi ro tiềm tàng như an ninh và thiếu hụt các nhà cung cấp phần mềm độc lập và sự hỗ trợ của các nhà sản xuất phần cứng. Gartner cũng lưu ý rằng trong năm 2012 là hầu hết các nhà sản xuất phần cứng sẽ dừng hỗ trợ Windows XP trên các mẫu sản phẩm chính của họ. Một đòn đánh khác vào người dùng Windows XP là việc bộ ứng dụng Office 2013 sẽ không hỗ trợ hệ điều hành này (cả Windows Vista). Trong bối cảnh này, thậm chí việc hạ cấp xuống phiên bản Vista Business cũng cần phải cân nhắc rất nhiều nếu không muốn đánh mất quyền sử dụng phiên bản mới với rất nhiều tính năng hấp dẫn của Office. Những cái tên khác không chơi với XP gần đây nhất là Photoshop CS7 hay các tuyên bố ngừng hỗ trợ phần mềm chạy trên Windows XP. Bộ ứng dụng của Google (Gmail, Google Calendar,…) sẽ không hỗ trợ IE8 trên XP trong khi IE9 hay sắp tới là IE10 đều không chạy được trên hệ điều hành lâu đời này. Ngoài việc thiếu các phiên bản mới của những phần mềm quan trọng, người dùng sẽ còn phải đối mặt với nguy cơ thiếu an toàn do thiếu bản cập nhật hoặc giảm khả năng tương thích với các định dạng, mô hình làm việc mới. Phải làm sao để người sử dụng Windows XP đưa ra quyết định dứt khoát với hệ điều hành quen thuộc của họ thực sự là một vấn đề đau đầu với Microsoft. Thời gian sẽ khiến họ nâng cấp phần cứng của mình nhưng có một lượng không nhỏ muốn gắn bó với XP thay vì nâng cấp lên Windows 8 (hoặc Windows 7). Có lẽ Microsoft sẽ vẫn tiếp tục công cuộc “thuyết phục cưỡng bức” của mình thêm một thời gian dài nữa. Sau 13 năm tồn tại, Windows XP đã kết thúc cuộc sống của mình trên danh nghĩa, tuy nhiên chắc chắn rằng nó đã có một lịch sử huy hoàng và đáng nhớ. Nếu bạn chưa chia tay với hệ điều hành này, hãy xem xét và bắt đầu quá trình nâng cấp.

Nguyễn Tuấn
Tin học & Đời sống 166 – Tháng 10.2012