Trước tai họa cháy nổ luôn tiềm ẩn và có thể xảy ra bất cứ khi nào, có một câu hỏi đặt ra là liệu có phương pháp nào giảm thiểu được nguy cơ cháy, nổ một cách chủ động không? Câu trả lời là CÓ và chỉ khả thi khi ứng dụng công nghệ số. Nói cách khác, phải nhanh chóng chuyển đổi số trong lĩnh vực PCCC. Tại sao lại như vậy?
Công tác phòng cháy, chữa cháy (PCCC) có vai trò và ý nghĩa trọng đại vì khi đám cháy xảy ra thì thiệt hại về người và của là vô cùng nghiêm trọng, Theo số liệu của Bộ Công an (2024, BCA), chỉ trong vòng 10 năm gần đây đã xảy ra 27.500 vụ cháy, nổ xảy ra trên khắp cả nước. Trong đó có: 8.500 vụ cháy các cơ sở sản xuất kinh doanh, nhà kho; 10.240 vụ cháy nhà dân ở và nhà dân dùng để buôn bán kinh doanh; 99 vụ cháy ở các khu chợ, trung tâm thương mại và siêu thị; 35 vụ cháy ở tòa nhà cao tầng chung cư; 35 vụ cháy các quán karaoke, vũ trường. Hậu quả của những vụ cháy nổ này để lại rất to lớn khi đã lấy đi sinh mạng 857 người, làm cho 1.754 người bị thương, thiệt hại tài sản lên đến 13.795 tỷ đồng.
Hoạt động PCCC hiện nay mang tính thủ công rõ rệt: dữ liệu về nguy cơ cháy nổ được thu thập và cập nhật bằng tay nên dù có sử dụng máy tính để tổng hợp hay phân tích thì cũng là xử lý trên tập dữ liệu quá khứ không đầy đủ, không chính xác và hoàn toàn không “sống”. Việc này xuất phát từ phương pháp thu thập dữ liệu PCCC. Cụ thể, ở các địa phương, trung bình mỗi chiến sỹ công an PCCC được phân công quản lý 100 cơ sở bằng cách trực tiếp kiểm tra và ghi chép hàng chục thông số kỹ thuật theo tiêu chuẩn PCCC tại từng cơ sở. Giả sử mỗi ngày, chiến sỹ đó kiểm tra được 4 – 5 cơ sở thì cần 20 – 25 ngày mới kiểm tra hết 100 cơ sở. Điều này đồng nghĩa với tần suất kiểm tra 1 cơ sở trung bình 1 tháng 1 lần. Nói cách khác, dữ liệu thu thập được từ 1 cơ sở thường đã lạc hậu từ 1 tháng trước đó. Đây là nút thắt lớn nhất cần tháo gỡ. Khi tháo gỡ được nút thắt này thì tất cả những gì phía sau như biện pháp phòng cháy nổ, giải pháp chữa cháy, phương án bảo vệ an toàn tài sản và tính mạng người dân,… có cơ sở tin cậy để xác định và chọn lựa phương án tối ưu.
Để chủ động PCCC, cần đáp ứng các yêu cầu cơ bản sau: (1) Phải nắm được dữ liệu chính xác, đầy đủ, kịp thời về nguy cơ cháy, nổ. (2) Phải dự báo được tình huống sẽ xảy ra. (3) Phải chủ động chữa cháy bằng các phương tiện tiên tiến nhất và (4) Phải giảm thiểu rủi ro, đặc biệt là với tính mạng người dân. Tất cả các yêu cầu này chỉ có thể đáp ứng khi ứng dụng công nghệ số như trình bày dưới đây.
PCCC số là một hệ thống ứng dụng công nghệ số vào tất cả các quy trình PCCC: Thu thập dữ liệu PCCC, cập nhật bản đồ PCCC, xử lý dữ liệu động để chọn lựa phương án PCCC tối ưu cho từng trường hợp, phân tích xu hướng phát triển và đặc điểm xã hội để dự báo và tham mưu hoạch định chính sách PCCC, triển khai các biện pháp PCCC hiệu quả,… Dưới dây là những thành phần chính của hệ thống PCCC số.
Thu thập và tổ chức dữ liệu
Dữ liệu PCCC được thu thập theo thực thể. Vì thế, cần xác định đầy đủ tất cả các thực thể tham gia hệ thống PCCC như cơ sở là đối tượng PCCC (nhà dân, trường học, doanh nghiệp, chung cư, vũ trường,…), các chất gây cháy (khí hiđro, axetilen, khí gas, xăng dầu, axit hữu cơ,…), tác nhân gây cháy (chập điện, rò rỉ xăng dầu, ma sát sinh nhiệt, sét đánh,…), các phương tiện PCCC (bình chữa cháy, xe cứu hỏa, máy bơm chữa cháy,…), những người tham gia PCCC, người hay tổ chức chịu trách nhiệm vì để xảy ra vụ cháy, nổ,… Từng thực thể được định danh với mã ID riêng và tất cả các thuộc tính của thực thể được gắn với ID này, giá trị của các thuộc tính này được thu thập tự động bằng IoT theo thời gian thực.
Tập hợp dữ liệu về từng thực thể trong hệ thống PCCC được cập nhật, đầy dần và lập thành song sinh số (digital twin) của thực thể đó và tập hợp của tất cả song sinh số của các thực thể tạo nên song sinh số của toàn bộ hệ thống PCCC này. Đây là nền tảng cơ bản để giải quyết mọi yêu cầu PCCC mà phương thức PCCC truyền thống không có.
Hình minh họa PCCC số (Nguồn: RENESAS)
Để xây dựng hệ thống PCCC số, các chuyên gia PCCC cần phối hợp với các chuyên gia công nghệ số để xác định loại IoT nào cần sử dụng và lắp đặt tại các vị trí phù hợp tại cơ sở để có thể thu thập được dữ liệu chính xác về trạng thái PCCC tại cơ sở đó. Việc này đi cùng với giải pháp tự động kiểm soát các IoT và kết nối tất cả các IoT với kho dữ liệu trên cloud để tự động cập nhật cho bản đồ PCCC của địa phương (xã, vùng hay toàn tỉnh/thành phố). Trên bản đồ này, hiển thị màu xanh là an toàn, màu vàng là cảnh báo có khả năng xảy ra cháy nổ và màu đỏ là nguy cơ xảy ra cao hoặc đang xảy ra cháy nổ. Vì thế, lực lượng công an PCCC hoàn toàn chủ động trong việc lựa chọn phương án xử lý phù hợp.
Xử lý dữ liệu
Việc xử lý dữ liệu trong hệ thống PCCC số được thực hiện theo các quy trình PCCC do các chuyên gia PCCC thiết kế (quy trình logic) dựa trên nghiệp vụ chuyên môn với giả định có đầy đủ dữ liệu tin cậy (đủ, chính xác, sống). Thiết kế này được giao cho AI (ChatGPT, Gemini, hay Grok) lập trình thành chương trình để điều khiển các quy trình PCCC trong thực tế. Các chuyên gia PCCC sẽ huấn luyện các quy trình PCCC số này hướng tới mục tiêu tối ưu hóa cho các tình huống khác nhau (xem huấn luyện quy trình số, TGS). Dữ liệu trong hệ thống PCCC số được xử lý tự động theo luồng trong thời gian thực. Điều này giúp cơ quan PCCC triển khai các biện pháp nghiệp vụ ngay khi tình huống xảy ra.
Khả năng phân tích, dự báo
Với lượng dữ liệu lớn được cập nhật theo thời gian thực về trạng thái PCCC trong toàn hệ thống, cộng thêm các dữ liệu bổ sung như kiến trúc công trình, hệ thống giao thông, lượng dân cư, thời tiết, khí hậu, hướng gió,… việc áp dụng AI trong hệ thống PCCC số cho phép phân tích sâu về các nguy cơ gây ra cháy nổ trong xã hội với tất cả các yếu tố liên quan (bao gồm cả ý thức tôn trọng pháp luật, văn hóa sống của người dân, hạ tầng và các yếu tố tự nhiên). AI cũng giúp đưa ra các dự báo chất lượng về nguy cơ xảy ra cháy, nổ, vị trí có thể xảy ra với sác xuất cao cũng như giải pháp phù hợp cho từng tình huống,…
PCCC thông minh
Hệ thống PCCC thông minh chỉ hình thành dựa trên hệ thống PCCC số. Đó là khi hệ thống PCCC số đạt tới độ trưởng thành số cao (đã tự chọn được phương án tối ưu cho tất cả các tình huống phổ biến nhất) và tích hợp được AI hành động (AI in action) vào các quy trình hoạt động của mình để điều khiển các cơ chế chấp hành và phối hợp với các cơ chế thông minh khác (như robot, drone, UAV PCCC thông minh,…) để thực hiện các giải pháp PCCC, bao gồm cả tự động xử lý vụ cháy. Mức cao nhất theo hướng phát triển này là tạo ra các hệ thống PCCC tự vận hành (autonomous fire protection system).
Xây dựng hệ thống PCCC số là nội dung trọng tâm của quá trình chuyển đổi số trong lĩnh vực PCCC. Đây là quá trình chuyển đổi phương thức PCCC, nó tác động đến tất cả các khía cạnh liên quan đến PCCC từ ý thức của người dân đến quy định của pháp luật, từ cách thức tổ chức và vận hành bộ máy PCCC đến giải pháp cụ thể áp dụng trong thực tế, từ việc tuyên truyền, giáo dục đến thói quen, tập quán xã hội và nhiều yếu tố khác. Vì vậy, quá trình này cần có thời gian để triển khai.
Tuy nhiên, có những việc có thể làm được ngay, không mấy khó khăn và cũng không tốn kém so với cách làm truyền thống (thậm chí là rẻ hơn) mà mang lại ngay kết quả đáng mơ ước. Đó chính là sử dụng IoT để tự động thu thập dữ liệu PCCC, khi đó mới có dữ liệu đầy đủ, chính xác, kịp thời (sống) về trạng thái PCCC thực sự. Dữ liệu đó được cập nhật cho bản đồ PCCC sẽ mang đến cho ngành PCCC một công cụ tuyệt vời để triển khai các hoạt động nghiệp vụ của mình.
Để làm việc này, nên chọn một số cơ sở là đối tượng trong nhóm có nguy cơ cháy nổ cao để lắp đặt hệ thống IoT nhằm thí điểm thu thập và tự động cập nhật trạng thái PCCC. Dễ dàng so sánh kết quả thu thập và cập nhật dữ liệu PCCC theo phương pháp truyền thống và phương pháp số hóa. Từ gốc ban đầu này, không mấy khó khăn tiếp cận các giải pháp tiên tiến phía sau.
Thực tế cho thấy quá trình chuyển đổi số thường bị tắc nghẽn trong các lĩnh vực có nhiều rào cản bởi chính những người trong cuộc không mặn mà với sự thay đổi. Tuy nhiên, PCCC không nằm trong số các lĩnh vực đó vì không ai muốn cháy, nổ xảy ra và nếu có giải pháp tích cực hơn, chủ động hơn và hiệu quả hơn trong phòng cháy, chữa cháy thì ai cũng ủng hộ và sẵn sàng tham gia. Đây là yếu tố nhân hòa mà không phải lĩnh vực nào cũng có.
Ngày nay, các giải pháp kỹ thuật đã đề cập trong bài như sử dụng IoT để tự động thu thập và cập nhật dữ liệu PCCC, sử dụng IoT OS để giám sát các IoT, dùng AI để lập trình cho các quy trình PCCC, dùng hệ thống tự động hóa thích ứng thời gian thực dựa trên AI (ADARA) để điều khiển tự động các quy trình PCCC, dùng AI in action để thông minh hóa các cơ chế chấp hành…. đã hội đủ. Vì vậy việc xây dựng các hệ thống PCCC số, tiến tới các hệ thống PCCC thông minh là khả thi về công nghệ. Đây là yếu tố quyết định cho quá trình chuyển đổi sang phương thức PCCC số.
Tóm lại, ngành PCCC có đủ các yếu tố thiên thời, địa lợi, nhân hòa để chuyển đổi sang phương thức PCCC số. Còn lại là sự nỗ lực không chỉ của ngành PCCC mà còn của các cơ quan lập pháp, hành pháp, của từng người dân và cả xã hội.
Ngày 21/10/2025 – Bộ Khoa học và Công nghệ công bố kết quả đánh giá Chỉ số Chuyển đổi số (DTI) năm 2024 trên phạm vi toàn quốc, thực hiện theo hai nhóm đánh giá: nhóm 63 tỉnh, thành (trước sáp nhập) và nhóm 34 tỉnh, thành (sau sáp nhập).
Tập đoàn Công nghệ Tài chính MoMo chính thức ra mắt tính năng Nhận tiền qua số tài khoản là số điện thoại MoMo, là đơn vị trung gian thanh toán tiên phong kết nối và mở luồng nhận tiền trực tiếp từ hệ thống ngân hàng.
Đánh dấu ba thập kỷ đổi mới và hợp tác toàn diện, Visa tái khẳng định cam kết tại Việt Nam thông qua đầu tư hạ tầng, chuyển đổi số và hợp tác với Chính phủ, cùng các đối tác trong ngành để xây dựng nền kinh tế số an toàn, không dùng tiền mặt.
MSI chính thức công bố ra mắt EdgeXpert, dòng siêu máy tính AI cá nhân đầu tiên được phát triển trên nền tảng NVIDIA DGX Spark GB10. Sản phẩm dự kiến chính thức có mặt tại Việt Nam từ đầu tháng 11/202.
Với nền tảng AI có chủ quyền và hạ tầng GPU NVIDIA thế hệ mới, GreenNode hướng tới hỗ trợ các tổ chức tài chính Việt Nam giảm phụ thuộc nền tảng nước ngoài, nâng cao năng lực cạnh tranh và khai thác dữ liệu như tài sản chiến lược.
Renova Cloud, công ty tư vấn điện toán đám mây hàng đầu tại Việt Nam và Campuchia, là đối tác tư vấn cấp cao của AWS vừa công bố Thỏa thuận Hợp tác Chiến lược (SCA) với AWS nhằm thúc đẩy việc ứng dụng Trí tuệ Nhân tạo Tạo sinh (Gen AI) tại Việt Nam.
Ngày 19/10, Science Fair 2025, mang chủ đề “Nuôi dưỡng trí tò mò hôm nay – Kiến tạo đổi thay bền vững ngày mai”, mở cửa miễn phí cho cộng đồng, mang đến một không gian kết hợp giữa khoa học, giáo dục và nghệ thuật, sẽ chính thức diễn ra tại 257 Hoàng Văn Thụ, Phường Tân Sơn Hòa, TPHCM.
Cisco vừa công bố kết quả Chỉ số Sẵn sàng cho AI (Cisco AI Readiness Index) năm thứ ba liên tiếp. Một nhóm nhỏ nhưng ổn định – “Pacesetters” (tạm dịch: những người tiên phong), chiếm khoảng 13% tổ chức được khảo sát tại Việt Nam (và 13% toàn cầu trong ba năm qua) đang vượt trội hơn hẳn so với các doanh nghiệp khác ở mọi khía cạnh giá trị AI.
Ngày 15/10/2025 – Tổng Công ty Công nghiệp Công nghệ cao Viettel (Viettel High Tech), đã được Gartner ghi nhận trong báo cáo Magic Quadrant for CSP 5G RAN Infrastructure Solutions 2025 về Độ hoàn thiện tầm nhìn (Completeness of Vision) và Khả năng thực thi (Ability to Execute).
Chiều ngày 14/10/2025, Cục Quản lý đê điều và Phòng chống thiên tai, Bộ Nông nghiệp và Môi trường đã có chuyến ghé thăm và làm việc tại văn phòng Zalo. Trong khuôn khổ sự kiện, Bộ Nông nghiệp và Môi trường đã trao thư cảm ơn cho Zalo vì những đóng góp trong công tác phòng chống thiên tai tại Việt Nam, đồng thời tiến hành ký kết hợp tác cho giai đoạn 2026-2028.