Metaverse – Khởi đầu hay kết thúc?

Mark Zuckerberg, ông chủ của Facebook, đã âm thầm nuôi dưỡng ý tưởng cho Metaverse từ lâu và đến thời điểm này mới công bố nó cho toàn thế giới. Một “Vũ trụ ảo” để con người có thể lên đó giao tiếp với nhau, làm mọi thứ từ học tập, mua sắm, công việc,vui chơi, giải trí … khi đó con người sẽ chơi một “game nhập vai thế giới thật.

Dường như đây là sự khởi đầu cho thế giới mới, nhưng cũng có thể nó là chỉ dấu chấm hết cho nhân loại, nếu đối chiếu với nội dung các bộ phim có bối cảnh tương tự.

Metaverse, sống thật trong thế giới ảo

Trong bài phát biểu của mình, Mark Zuckerberg đã nói về một thế giới ảo mà khi đó người tham gia có thể làm được mọi thứ. Nó là tiến hóa của Internet, khi chúng ta không chỉ “quan sát” thuần túy và là “bước vào” bên trong với sự hỗ trợ của công nghệ AR, VR và 3D. Nhiều người sẽ tạo thành cộng đồng ảo, cộng đồng liên kết với nhau vô tận theo nhiều mắc xích khác nhau, tạo ra một vũ trụ vô tận trên nền tảng kỹ thuật số.

Metaverse - Khởi đầu hay kết thúc? - 6753c9c1 6d5e 437c b9a0 d092cbd2ed54 900x 768x512 1
Hình minh họa từ phim Ready Player One (2018)

Bước vào Metaverse, người dùng có thể đi xem một buổi hòa nhạc ảo, tham gia một chuyến đi trực tuyến, xem hoặc tạo tác phẩm nghệ thuật và mặc thử hoặc mua quần áo kỹ thuật số… hay thậm chí là hẹn hò, qua đêm, sinh con đẻ cái sống cuộc sống với một nhân vật ảo nào đó (điều khiển bằng người thật). Nghĩa là những gì có thể làm ở đời thật ta đều có thể làm ở Metaverse, và những gì không làm được (hoặc không được làm) ở đời thật ta cũng có thể làm nó ở vũ trụ ảo này.

Bước tiến tất yếu

Không phải bây giờ Facebook mới có ý tưởng này, không phải bây giờ Mark Zuckerberg mới có tham vọng xây dựng một hệ sinh thái đồ sộ như thế. Bước đi này dường như là tất yếu, sau khi Facebook (hoặc các mạng xã hội khác) phát triển lên đến đỉnh và dần bão hòa, một hình thái mới sẽ manh nha hình thành để thay thế cho cái cũ. Hay như người ta nói, sau thời kỳ sơ khai của Internet, hiện tại là giai đoạn Internet 2.0, và Metaverse chính là Internet 3.0.

Metaverse - Khởi đầu hay kết thúc? - 18OCULUS1 jumbo
Mark Zuckerberg ở sự kiện giới thiệu Oculus

Năm 2014, Facebook đã chi ra 2 tỷ USD để mua lại Oculus, một công ty chuyên làm thiết bị thực tế ảo VR. Khi đó, VR mới chỉ vừa chập chững và người ta không biết Facebook sẽ làm gì với Oculus trên nền tảng mạng xã hội của mình. 7 năm sau, tất cả đã có câu trả lời, Oculus chính là mảnh ghép nền tảng cho Metaverse hoạt động, không có kính thực tế ảo thì không có cách nào “bước vào” vũ trụ ảo siêu khủng được.

Đến thời điểm hiện tại, mạng xã hội lớn nhất đã làm được điều mà FBI và CIA không làm được trong suốt trăm năm đó là biết được hàng tỷ người trên thế giới này đi đâu làm gì ăn uống ra sao, cũng như nhận dạng khuôn mặt, đoán biết suy nghĩ, dự đoán hành động… Nhưng có vẻ như chừng đó là không đủ, Mark Zuckerberg còn muốn nhiều hơn, không chỉ là biết, gợi ý, quảng cáo theo sở thích… mà phải thêm cả cung cấp, ràng buộc, điều khiển tất cả trong một thế giới ảo, đó là hiểm họa tiềm ẩn của nhân loại, một viên gạch xây nên chiếc cầu dẫn đến hủy diệt.

Hai hướng đi cho một thế giới mới

Có thể dễ dàng nhận thấy, nhân loại đang thay đổi rất nhiều kể từ khi Internet xuất hiện, khi đó khái niệm “không gian ảo” đang trở nên quen thuộc và dần lấn át thế giới thực. Thế giới dần hình thành những văn hóa, lối sống phụ thuộc hoàn toàn vào internet, thậm chí là hình thành cả những lớp người, những con người hoàn toàn thích sống cuộc sống ảo hơn là xây dựng trong đời thực. Metaverse sẽ càng đưa mọi thứ đi xa hơn, rời rạc hơn, ngắt kết nối với thực tại nhiều hơn. Vì rằng họ đã tạo ra một thực tại khác.

Metaverse - Khởi đầu hay kết thúc? - MW GD647 skynet 20180213113524 ZH
Skynet – AI đã hủy diệt thế giới trong Terminator

“AI thống trị thế giới” là một khái niệm không quá xa lạ, khi từ lâu người ta đã cảnh báo về một hiểm họa do AI gây ra, khi mà AI trở nên mạnh mẽ và vượt tầm kiểm soát. Như trong bộ phim Terminator (Kẻ Hủy Diệt), AI đã tự kích hoạt vũ khí hạt nhân để hủy hoại thế giới, hay trong bộ phim khá nổi tiếng đến từ tựa game là Resident Evil, AI cũng mang một sức mạnh rất đáng sợ. Nếu như ở trên ta có nói về hệ thống phần cứng đến từ Oculus như là xương sống cho Metaserve thì AI chính là mạch máu giúp cho vũ trụ ảo này hoạt động trơn tru. AI sẽ phân tích và thực hiện mọi thứ để đáp ứng nhu cầu của người tham gia. Đồng thời, AI cũng sẽ kiểm soát được mọi thứ, người dùng sẽ như “khát nước uống nước biển”, như “ăn thuốc độc bọc kẹo đường”, từ từ, dần dần, sẽ bị kiểm soát nhưng không hề hay biết.

Để dễ hình dung về một vũ trụ ảo như Metaverse, chúng ta có thể xem bộ phim kinh điển gây bùng nổ và rất đột phá khi ra mắt vào thập niên 90 là The Matrix (Ma Trận). Trong phim, cả thế giới đều là những người thực vật, sống trong mơ, trong mộng tưởng và được điều khiển hoàn toàn bằng AI, mọi thứ diễn ra đều được lập trình sẵn. Đi theo hướng nào, gặp gỡ ai, làm gì, trở thành người như thế nào đều có thể đạt được, vì lập trình thì có thể làm được mọi thứ, nó khác với thế giới thật. The Matrix đã dấy lên những suy ngẫm, tranh cãi và cả sự lo sợ về một tương lai đen tối như thế.

Tuy vậy, ở một góc nhìn tươi sáng hơn, Metaverse sẽ mang đến một khởi đầu mới cho thế giới, về cách mà thế giới sẽ vận hành. Ví dụ nếu tạo được một vũ trụ ảo đủ rộng lớn và phủ khắp, khái niệm về biên giới các quốc gia không còn, mọi thứ hòa nhập và hòa hợp, những xung đột địa chính trị cũng không xảy ra, chiến tranh nghèo đói được đẩy lùi… ấy là trong trường hợp người điều khiển AI muốn thế. Khi đó, mọi ước muốn của con người đều có thể thành hiện thực, chỉ số hạnh phúc chắc sẽ tăng cao. Nhưng lịch sử đã chứng minh, không bao giờ là lý tưởng, luôn luôn có trục trặc xảy ra. Có thể hơi khập khiễng, nhưng viễn cảnh này khiến liên tưởng đến một bộ phim khác rất nổi tiếng gần đây là West World, trong đó nói về một công viên ở tương lai, nơi mà con người có thể đến và thỏa mãn mọi thứ (bao gồm cả những ước muốn phi nhân) như là phiêu lưu, yêu đương, khám phá hay thậm chí là giết người, hãm hiếp, chiến tranh… Liệu rằng tạo ra một thứ như vậy có thực sự có ích cho con người hay không?

Ở thời điểm hiện tại, Metaverse còn rất sơ khai, nên những viễn cảnh mà cả thế giới bị kiểm soát sẽ khó mà xảy ra, câu chuyện chỉ là lời nói đùa của những người đam mê hay phản đối công nghệ. Nhưng thế giới internet, với các công nghệ chúng ta tận hưởng dễ dàng hôm nay, 20 năm trước cũng là những câu nói đùa, những ý nghĩ viễn vông đấy thôi. Có lẽ nó chỉ ở mức như Mark Zuckerberg nói là “lên đó vui chơi giải trí, mua sắc, giao tiếp, cà phê, nghe hòa nhạc… với nhau”. Nếu chỉ như thế, quả thực là khởi đầu cho một thế giới mới, nhộn nhịp hơn, sắc màu hơn, gần gũi hơn, tiện lợi hơn … nhưng nếu đi xa hơn, với những tham vọng bất minh phía sau, có lẽ phải bắt đầu lo lắng cho cái gọi là Vũ trụ ảo này.

Chọn “viên xanh” hay “viên đỏ”?

Trong bộ phim The Matrix, nhân vật chính Neo sau khi gặp gỡ Morpheus, giải thích về thế giới hiện tại mà Neo đang sống hoàn toàn là ảo, toàn bộ là những thứ mà người ta đưa vào đầu mình, Neo được Morpheus đưa cho hai viên thuốc, một viên màu xanh, một viên màu đỏ, uống viên màu xanh thì cứ tiếp tục “mơ” tiếp, uống viên màu đỏ sẽ trở về thế giới thực. Neo đã lựa chọn như thế nào, ai xem phim cũng đã rõ. Còn chúng ta, câu hỏi là nếu là bản thân chúng ta, khi cần phải chọn, chúng ta sẽ chọn “viên xanh” hay “viên đỏ”?

Metaverse - Khởi đầu hay kết thúc? - morpheus red pill blue
Cảnh kinh điển của phim The Matrix, khi Morpheus đưa cho Neo lựa chọn

Khi bước chân vào thế giới ảo, nơi đó chắc chắn là đầy rẫy những thứ cuốn hút, nơi đó thỏa mãn mọi đam mê, mọi ham muốn, mọi ước vọng. Liệu chúng ta có đủ dũng khí để bước ra, để buông bỏ hay không? Câu trả lời là rất khó, thậm chí nếu nghĩ về tỷ lệ người dám bước ra chắc sẽ không cao hơn được người muốn ở lại. Trong bộ phim Inception (Kẻ Cắp Giấc Mơ), có một câu thoại rất đáng chú ý, “Những người tới đây không phải để được nằm ngủ, họ tới để được đánh thức”. Điều đó có nghĩa là bước chân vào “cơn mộng ảo” thì khó mà dứt ra được, mà ra rồi nhiều khi lại muốn quay trở lại, nó như một cơn nghiện không bao giờ có thể cai.

Nhìn vào thực tế hiện tại, chúng ta có dứt ra nổi Facebook, Google, Amazon… hay là những dịch vụ khác trên internet không? Làm được, nhưng hầu như không ai muốn làm. Metaverse trong tương lai cũng sẽ như thế, ai cũng có thể bước ra, nhưng hầu như không ai làm, nó rất nhẹ nhàng êm ái, nhưng khi nhận ra là đã quá muộn.

Metaverse - Khởi đầu hay kết thúc? - metaverse

Và một câu hỏi khác quan trọng hơn, liệu chúng ta có thực sự có được quyền lựa chọn? Ở thời điểm hiện tại thôi, việc chúng ta bị buộc phải giao mọi thứ từ thông tin cá nhân, hình ảnh trong điện thoại, rồi vị trí nơi đi đến, rồi micro tự động thu âm, camera tự động bật … thì mới được dùng một cái app cơ bản nào đó, còn không thì không được dùng, không có lựa chọn “chỉ xài thôi, không đưa có được không”. Vậy nếu không dùng luôn thì sao, thì chúng ta lại phải lựa chọn là đứng bên lề luồng chảy thông tin, đồng nghĩa với công việc bị ảnh hưởng, các mối quan hệ bị thay đổi, rồi thu nhập, rồi cuộc sống … Mọi thứ đều bị ảnh hưởng. Rốt cuộc, chúng ta phải dùng, và không có lựa chọn nào cả. Cho nên, khi chúng ta nghĩ là Metaverse cũng chỉ là một không gian ảo, chỉ cần chọn không dùng là xong, nó không đơn giản như thế. Khi các “Big Tech” dùng các quyền lực mềm thì khó mà chống lại, cũng như khái niệm “quá ít để ảnh hưởng”, chỉ một số ít không tham gia hầu như không ảnh hưởng gì hàng triệu hàng tỷ người khác.

Lẽ sống nằm ở không hoàn hảo

Có ai đó đã nói rằng, “Nếu thực sự có thiên đường, tôi tin chắc nếu tôi ở đó ba ngày thôi tôi sẽ tự tử”, vì một lẽ rằng khi đã có đủ mọi thứ, chúng ta không biết lẽ sống là gì nữa, không còn động lực sống nữa. Cho nên nếu cứ truy cầu một thế giới hoàn hảo thì có lẽ chỉ là sự phí hoài và vô nghĩa. Thế giới này vốn không hoàn hảo, và con người cũng không hoàn hảo, còn Metaverse trong tương lai xa lại muốn đem tới một thế giới hoàn hảo, liệu có thực sự được như thế không, câu trả lời còn ở phía trước. Trong bộ phim Inception, một người ở trong giấc mơ, tạo dựng giấc mơ suốt 50 năm cuối cùng phải tự tử để có thể tỉnh giấc. Hãy để những giấc mơ chỉ là giấc mơ, đừng để những cơn mộng ảo thay thế luôn cuộc đời thật.

Có thể bạn quan tâm
MoMo giới thiệu AI Committee của MoMo, khiến AI thực tế, hiệu quả nhất

MoMo chính thức giới thiệu Hội đồng AI (AI Committee) quy tụ những chuyên gia hàng đầu trong lĩnh vực công nghệ đặc biệt trong lĩnh vực Trí tuệ nhân tạo (AI), kỳ vọng sẽ “bình dân hóa AI” hướng đến phục vụ số đông người dùng, đối tác.

Một công ty Việt khởi nghiệp xe điện và trạm sạc nhận được đầu tư 2,1 triệu USD ở vòng hạt giống

Selex Motors, công ty Việt khởi nghiệp trong lĩnh vực thiết kế, sản xuất xe máy điện, pin và hệ thống trạm thay pin, vừa gọi vốn thành công 2,1 triệu USD vòng tiền hạt giống.

Kỷ nguyên kết nối, thay đổi để thích ứng

Xu hướng chuyển đổi số đang thúc đẩy một làn sóng kết nối và các xu hướng hoàn toàn mới ở Việt Nam.

Nông nghiệp số, giấc mơ khởi từ cánh đồng Bình Định

Chuyển đổi số nông nghiệp khởi hành ở Bình Định, nông dân bắt đầu biết sử dụng công nghệ phục vụ sản xuất, biết sử dụng công nghệ như chuyến tàu để mang khu vườn của mình đến tận nhà khách hàng.

Panasonic công bố hậu quả vụ tấn công mạng vào cuối năm 2021

Mặc dù cuộc tấn công mạng được cho là xảy ra vào năm 2021 nhưng giờ đây Panasonic mới cung cấp thông tin chi tiết về hậu quả của những gì mà hacker thu thập được.

Solve for Tomorrow 2021: 1.500 bài thi, robot leo tường được giải nhất

Gần 1.500 bài dự thi giải pháp cho các vấn đề về môi trường, y tế/ sức khỏe, giáo dục và xã hội
từ 315 trường trung học ở 52 tỉnh thành trên toàn quốc, đã được gửi về cuộc thu Solve for Tomorrow 2021 do Samsung tổ chức

Tất cả tỉnh thành trên cả nước đã ứng dụng Zalo chuyển đổi số

Tính đến hiện tại, tất cả tỉnh thành phố trên cả nước cùng nhiều bộ ngành đã sử dụng Zalo trong công tác truyền thông, cải cách hành chính và xây dựng chính quyền điện tử.

Viettel chính thức cung cấp vCar – giải pháp kết nối với loạt tính năng thông minh dành cho ô tô

Ngày 5/1/2022, sau một thời gian thử nghiệm và hoàn thiện, Tổng Công ty Viễn thông Viettel công bố chính thức cung cấp ra thị trường Giải pháp kết nối thông minh vCar dành cho ô tô đầu tiên tại Việt Nam.

Viettel chính thức cung cấp giải pháp kết nối thông minh cho ô tô vCar

Ngày 5/1/2022, sau một thời gian thử nghiệm và hoàn thiện, Viettel đã bán ra thị trường Giải pháp kết nối thông minh cho ô tô – vCar.

Ứng dụng bài tập và đề thi Azota bất ngờ nhận hàng loạt đánh giá 1 sao

Azota là ứng dụng bài tập và đề thi online được phát triển bởi công ty GETjsc ( Công ty cổ phần Công nghệ Thiên Hà Xanh).