Khi ông tổ sinh con cùng chúng ta

Nếu theo quan niệm nghề nào, cuộc chơi nào cũng có tổ thì Mark Elliot Zuckerberg (sinh 14/5/1984) là sơ tổ của Facebook. Nhưng vị này, khác các vị tổ truyền thống ở hai khía cạnh khá rõ ràng, chưa qua đời mà vẫn thành tổ - dù có thể bản thân không muốn; và sơ tổ hoàn toàn đong đếm được lượng “môn đồ” của mình. Ví dụ ở Việt Nam, giữa năm 2015, Facebook thống kê có hơn 20 triệu người dùng hàng ngày, với trung bình 2,5 giờ mỗi ngày. Còn theo Social One thì đến tháng 4/2015 tại Việt Nam đã có gần 30 triệu người dùng Facebook.

“Khai thiên lập địa” ngày 28/10/2003 tại Mỹ, từ một công cụ chạy trốn ái tình, chỉ vài năm, Facebook trở thành sân chơi chung, rồi nghề nghiệp, rồi cơ hội tình cảm…, nói chung một phần tất yếu của cuộc sống. Đến nay toàn nhân loại có hơn 1,4 tỷ tài khoản Facebook, nghĩa là ông tổ này có số môn đồ tương đương 1/5 dân số của nhân loại; cũng tương đương với môn đồ của vài tôn giáo lớn và vài ngôn ngữ lớn. Với hàng trăm triệu người hiện nay, Facebook chẳng còn là vật ngoại thân.
 
Thế nhưng điều gây cấn và kỳ diệu nhất là khi ông tổ có thể sinh con cùng chúng ta, thậm chí sinh sau cả cháu chắt của chúng ta. Ngày 2/12/2015, Mark Zuckerberg và “bà tổ” Priscilla Chan (người Mỹ gốc Việt-Hoa) mới hạ sinh công chúa. Trong khi nhiều môn đồ từ Facebook đã bước sang thế giới bên kia; hoặc đã có đầy đủ chuyện sinh lão bệnh tử trên đó.
 
Gây cấn, vì xét trong lịch sử loài người, chuyện này càng về sau này mới có nhiều, chứ ngày trước nghe đến tổ nghề thì thật xa vời, đạo mạo, trang nghiêm, linh thiêng… Có lẽ chính Mark Zuckerberg cũng thấy tình cảnh này gây cấn quá, nên trong tột cùng hân hoan, hào sảng, bối rối, đành ra quyết định quyên góp 99% cổ phần (ước tính 45 tỷ USD) cho việc thiện nguyện? Nếu giả dụ việc trên làm sơ tổ khánh kiệt, thì ngay trong năm sau, mỗi môn đồ chỉ cần “phước sương, cúng dường” chừng 1 USD, sẽ có thêm 1,4 tỷ USD mới, tương đương ngân sách mà chính phủ các nước nhỏ, nước nghèo tiêu trong một năm.
 
Ví dụ như chuyện Johannes Gutenberg (khoảng 1389-1468) phát minh ra máy in kiểu mới vào giữa thế kỷ 15, khi ông đã hơn 50 tuổi, kinh thiên động địa chứ, nhưng việc này phải cần đến vài chục năm hoặc vài trăm năm sau (tùy quốc gia) thì người ta mới biết. Đến khi cả thế giới đồng tình vinh danh ông như sơ tổ ngành in hiện đại thì cháu cố của ông đã qua đời rồi. Vì thế tính linh thiêng, mờ ảo, cao vời tự nhiên hiển hiện mạnh mẽ, làm mọi người choáng ngợp, ngưỡng mộ.
 
Nhắc lại một ý cũ, rằng cách mạng nông nghiệp mất chừng 100 ngàn năm để phổ cập toàn nhân loại, thì công nghiệp mất khoảng 500 năm, riêng cách mạng công nghệ thông tin chỉ mất chừng 30-50 năm. Nhất đại tông sư Mark Zuckerberg sinh vào thời công nghệ thông tin đã tương đối hoàn chỉnh về mạng lưới hạ tầng, tông phái Facebook nhanh chóng phát dương quang đại và thành tựu, cũng dễ hiểu thôi.
 

Sơ tổ Mark Zuckerberg cũng phải nuôi con theo tuần tự của thời gian và tự nhiên, chẳng thể dùng like hoặc phép màu.

 
Với các sơ tổ trong quá khứ xa xưa, lúc còn sống, thật khó để thiên hạ tin họ có phải là sơ tổ hay không? Nếu họ quá xuất chúng, khác lạ thì thế nào cũng chịu những hiểu lầm, vu khống, hoặc “ném đá”, đọa đày kinh khủng. Trong khi với sơ tổ Facebook, cũng như sơ tổ Microsoft, Google, YouTube… thì không hề như vậy, họ bình thường đến mức mà nếu có dịp, ta có thể đi cà phê cùng họ. Lúc ấy có thể chụp hình với sơ tổ để đưa lên trang Facebook của riêng mình, quay phim bỏ lên YouTube… Trong kỷ nguyên công nghệ thông tin, nhiều sơ tổ đến từ Mỹ – một đất nước tương đối non trẻ, chứ ít khi đến từ những nước đã quá già nua. Đừng tưởng già nua thì sẽ có nhiều tổ nghề.
 
Vài lý do nữa để thấy sơ tổ cũng rất bình thường, như tông sư Mark Zuckerberg đã trải qua khoảng 10 năm yêu đương với không ít giận hờn, thăng trầm. Họ bị sảy thai đến 3 lần trước khi có con gái. Nghĩa là, với một sơ tổ lẫy lừng như vậy vẫn không có phép màu gì.
 
Tất cả các “giáo lý” mà sơ tổ Mark Zuckerberg đưa ra, trên nguyên tắc là “miễn phí”, là “nguồn mở”…, nhưng thực chất là “luật chơi”, là “chi phí”, là “quảng cáo”… bắt buộc. Khi các môn đồ đã tôn trọng luật chơi, đã xếp hàng mua bản quyền, trả phí… thì cũng đồng nghĩa với việc họ đã hàm ơn, đã ngưỡng mộ rồi. Họ hoàn toàn có thể không sụp lạy, chối bỏ, hoặc đối xử tệ, không “vác thánh giá” với sơ tổ của mình…, nhưng họ vẫn là môn đồ trung thành, miễn “chơi đẹp”.
 
Chính vì vậy, dù là sơ tổ, là nhất đại tông sư của Facebook, nhưng đừng tưởng Facebook riêng của Mark Zuckerberg sẽ nóng, sẽ thuộc hàng cửu đỉnh chí tôn. Dẫn theo Straits Times cuối năm 2015, chú chó cưng Beast của vợ chồng sơ tổ Mark – Priscilla có hơn 2,2 triệu người theo dõi trên Facebook riêng, trong khi bà chủ của nó chỉ có hơn 1,2 triệu.
 
Cộng đồng mạng phải có vô vàn tài khoản Facebook nhiều hơn 1,2 triệu người theo dõi, cho nên, nếu có muốn độc tôn độc tài thì sơ tổ Mark Zuckerberg cũng phải cạnh tranh sòng phẳng, nhưng có vẻ như ngày càng tuyệt vọng trong việc tìm kiếm lượt theo dõi. Nếu dùng tới chiêu trò kỹ thuật và “mê tín” từ phía trong “giáo hội Facebook”, sự khả thi là có, nhưng sơ tổ Mark Zuckerberg không thể không chơi đẹp.
 
Và thế là, như tất cả chúng ta, sơ tổ Facebook cũng phải nuôi con mình theo tuần tự của thời gian và tự nhiên, chẳng thể dùng like hoặc phép màu, càng không thể đi tắt đón đầu hoặc đại nhảy vọt. Bất kì môn đồ nào sinh con ngày 2/12/2015 thì cũng hoàn toàn có thể tổ chức sinh nhật cùng ngày, chẳng có húy kị gì cả. Và 18 năm sau, nếu con của sơ tổ 18 tuổi thì con cái của các môn đồ cũng 18 tuổi, chẳng có giai cấp gì ở đây.
 

Lý Đợi
(Theo tạp chí Thế Giới Số – Xuân Bính Thân 2016)