Giao dịch không dùng tiền mặt tăng mạnh, song các Fintech vẫn đang chịu lỗ

Giao dịch thanh toán không tiền mặt tăng trưởng ấn tượng trong năm qua: QR code nổi lên như một phương thức thanh toán tối ưu và được xã hội ủng hộ; Các đơn vị Fintech, cánh tay nối dài của ngân hàng đã và đang nỗ lực thực hiện tốt vai trò của mình trong việc thúc đẩy thanh toán không tiền mặt. Tuy nhiên, nhiều đơn vị Fintech hiện vẫn chịu lỗ để xây dựng mạng lưới và mở rộng thị phần.

Đó cũng là những dấu ấn nổi bật của ngành thanh toán 2023 được Payoo tổng hợp và ghi nhận từ các nguồn chính thống và dữ liệu trên hệ thống thanh toán của Payoo trên toàn quốc.

1.Bùng nổ thanh toán không tiền mặt trong cả khối tự doanh và dịch vụ hoá đơn

Theo số liệu Ngân Hàng Nhà Nước trong Hội nghị chuyên đề Hoạt động thanh toán, trong 11 tháng đầu năm 2023, so với cùng kỳ năm 2022, hoạt động thanh toán không dùng tiền mặt tiếp tục có sự tăng trưởng tích cực: Giao dịch thanh toán không dùng tiền mặt đạt gần 10,15 tỷ giao dịch với giá trị đạt hơn 197,23 triệu tỷ đồng (tăng 49,95% về số lượng và giảm 0,71% về giá trị); qua kênh Internet đạt hơn 1,94 tỷ giao dịch với giá trị đạt gần 52,23 triệu tỷ đồng (tăng 56,60% về số lượng và 5,80% về giá trị); qua kênh điện thoại di động đạt gần 7,13 tỷ giao dịch với giá trị đạt gần 49,44 triệu tỷ đồng (tăng 61,14% về số lượng và 11,65% về giá trị); qua phương thức QR code đạt hơn 182,61 triệu giao dịch với giá trị đạt gần 116,22 nghìn tỷ đồng (tăng 171,68% về số lượng và 74,16% về giá trị); qua POS là gần 670,48 triệu giao dịch với giá trị đạt gần 1,13 triệu tỷ đồng (tăng 18,77% về số lượng và 20,64% về giá trị).

Điều tích cực từ những con số “biết nói” kể trên là thanh toán không tiền mặt không chỉ nổi bật trong khối tự doanh ở nhiều lĩnh vực mà ngay trong dịch vụ hoá đơn – nơi người dân quen thuộc với cách thanh toán truyền thống cũng đã có bước chuyển dịch lớn. Là đơn vị có hơn 15 năm triển khai thanh toán hóa đơn trên cả hai nền tảng trực tuyến và trực tiếp, Payoo ghi nhận tỷ lệ thanh toán tại cửa hàng thường cao gấp 3 lần so với online nhưng chỉ trong thời gian ngắn gần đây, thanh toán hoá đơn online qua ứng dụng ngân hàng, ví điện tử không những đuổi kịp mà có lúc vượt qua thanh toán tại cửa hàng. Nhiều người dân đã chủ động cài đặt tính năng thanh toán tự động qua ứng dụng ngân hàng để xử lý các hóa đơn cố định hàng tháng như điện, nước, truyền hình, internet,… thay vì chờ đợi nhân viên của nhà cung cấp dịch vụ đến thu tiền tận nhà. Đây là bước chuyển mình rất lớn và dự kiến xu hướng này sẽ còn tiếp tục phát triển trong thời gian tới.

Tuy vậy, do chưa có cơ chế tài chính phù hợp nên mức phí được các đơn vị Nhà nước chia sẻ cho các trung gian thanh toán còn khá khiêm tốn. Theo trao đổi với nhiều đơn vị, chi phí được chia sẻ trên mỗi giao dịch vẫn chưa đủ bù chi phí vận hành hệ thống nói chung nên nhiều đơn vị trung gian thanh toán vẫn đang chấp nhận chịu lỗ để xây dựng mạng lưới, mở rộng thị phần. Nhìn nhận vấn đề này, Payoo cũng đề xuất các đơn vị nhà nước cần có các chính sách linh hoạt về phí. Chẳng hạn, khoản tiết kiệm có được nhờ cắt giảm các nhân viên thu hộ tận nhà có thể được trích ra một phần để chia sẻ đến các nền tảng thanh toán, hỗ trợ các đơn vị này có được một khoản phí để tái tạo, duy trì dịch vụ và tạo ra sự chuyển dịch nhanh chóng và đồng bộ hơn trong lĩnh vực thanh toán hóa đơn không tiền mặt. 

2.QR code tăng gấp 3 lần, phổ biến với đơn hàng giá trị nhỏ

Không khó để thấy năm 2023, QR code giữ vị trí số 1 về tốc độ tăng trưởng. Số liệu của Payoo về thanh toán QR cho thấy giá trị giao dịch bằng QR tăng gấp 3 lần trong khi giao dịch thẻ nội địa chỉ tăng hơn 10%, thẻ quốc tế tăng gần 30% so với cùng kỳ năm trước. 

Trong khi các giao dịch sử dụng thẻ quốc tế thường phổ biến với những đơn hàng giá trị cao thì phương thức QR lại được ưa chuộng khi thanh toán đơn hàng giá trị nhỏ. Giao dịch thanh toán được thực hiện bằng mã QR với giá trị dưới 100.000đ qua hệ thống Payoo đã tăng trưởng gấp 5 lần so với 2022.

Có thể nói, sự tăng trưởng của QR code trong năm qua được sự hỗ trợ từ nhiều yếu tố: Nền tảng VietQR cho phép các nhà bán lẻ – đặc biệt là SMEs, không cần đầu tư hệ thống POS vốn phức tạp và yêu cầu cao về thẩm định, thay vào đó họ chỉ cần tự in một QR code để nhận tiền chuyển khoản từ khách hàng. Các giao dịch QR với mức phí “0Đ” không chỉ được nhà bán lẻ ưa chuộng mà còn được đông đảo khách hàng ủng hộ vì tính tiện lợi, nhanh chóng, chủ động cho người chuyển và bảo mật thông tin thanh toán. 

Trong bối cảnh QR code đang được cả xã hội ủng hộ, các ngân hàng và trung gian thanh toán cũng nhanh chóng “vào cuộc” và cho ra mắt những giải pháp tiện ích như QR đa năng chấp nhận cả QR ví điện tử và ứng dụng ngân hàng hay dịch vụ báo có vào tài khoản. Điều đó cho thấy việc cả thị trường cùng hợp lực đã và đang thúc đẩy hơn nữa xu hướng thanh toán QR phát triển.

Quan sát ngành thanh toán Việt Nam, Payoo cho rằng QR code còn nhiều cơ hội để bùng nổ hơn nữa. Nhìn vào thị trường Ấn Độ, thanh toán mã QR qua UPI (giao diện thanh toán hợp nhất) được hơn 300 triệu người dùng sử dụng và được chấp nhận tại hơn 50 triệu cửa hàng bán lẻ, từ các cửa hàng ven đường đến những trung tâm mua sắm cao cấp. Vào tháng 3/2023, thống kê từ cơ quan giám sát UPI ở Ấn Độ cho thấy, hơn 8,65 tỷ giao dịch trị giá hơn 170 tỷ USD đã được thực hiện. Cuộc cách mạng thanh toán số ở Ấn Độ đã khiến 86% tiền mặt của đất nước bị hủy bỏ. Nếu so sánh tuyến tính với Việt Nam, khối lượng giao dịch thanh toán QR của đất nước Nam Á này đang cao gấp 40 lần chúng ta. Đó cũng là một trong những nguyên nhân Payoo đánh giá thanh toán QR ở Việt Nam còn nhiều cơ hội để phát triển thần tốc.

3.Tiêu dùng 2023 dè dặt nửa đầu năm nhưng dần hồi phục vào cuối năm

Mặc dù 2023 là một năm nhiều khó khăn, nhưng nhờ sự nỗ lực vào cuộc của cả Chính phủ, Sở ban ngành, các ngân hàng, tổ chức thẻ trong việc kích cầu tiêu dùng thông qua các chính sách hỗ trợ về thuế, các CTKM dành cho thanh toán không tiền mặt và ưu đãi riêng của các siêu thị, trung tâm thương mại,… cùng cộng hưởng, tiêu dùng nửa cuối năm 2023 vừa qua cũng hồi phục tốt hơn nửa đầu năm.

Theo Tổng cục Thống kê, nền kinh tế tiếp tục có xu hướng phục hồi với mức tăng trưởng quý sau cao hơn quý trước. Năm 2023, tăng trưởng kinh tế ước đạt 5,05% (Quý I tăng 3,41%; quý II tăng 4,25%; quý III tăng 5,47%; quý IV tăng 6,72%). 

Từ sau dịp hè vừa qua và càng gần cuối năm, nhu cầu chi tiêu cũng cao hơn để đáp ứng cho mùa lễ hội, Tết dương lịch và Tết Nguyên đán sắp tới. Tại các hệ thống siêu thị vào quý IV này, các chương trình khuyến mãi diễn ra liên tục trong từng tuần, từng tháng. Đơn cử, các tổ chức thẻ quốc tế và trong nước như Mastercard, Napas phối hợp với Payoo để triển khai CTKM tại gần 20 doanh nghiệp bán lẻ trên mọi lĩnh vực: Siêu thị, Trung tâm thương mại, F&B, Thời trang, Chăm sóc sức khỏe, Nhà thuốc,… Bên cạnh đó, Việt Nam cũng đón nhận 12 triệu lượt khách du lịch nước ngoài do các chính sách mở cửa về visa. Đây cũng là nguồn lực đóng góp không nhỏ vào tăng trưởng tiêu dùng trong nước, thể hiện qua tỷ trọng thẻ quốc tế phát hành tại nước ngoài có phát sinh giao dịch thanh toán qua hệ thống Payoo tăng gấp đôi trong quý IV so với cùng kỳ.

Nửa cuối năm nay, lĩnh vực bán lẻ siêu thị, cửa hàng tiện lợi, trung tâm thương mại ở 6 tháng cuối năm tăng 10% so với 6 tháng đầu năm. Riêng lĩnh vực du lịch và F&B, tăng trưởng 2 quý cuối năm đạt 20% so với nửa đầu năm . Ở chiều ngược lại, trong quý IV vẫn có những lĩnh vực mà tiêu dùng của người dân kém khả quan, chẳng hạn trong mảng ICTs ghi nhận nhiều doanh nghiệp giảm từ 20-30% doanh thu. Ở mảng này, nhiều chuỗi ICTs cũng đã đóng cửa một số cửa hàng có kết quả kinh doanh kém.

Tiêu dùng vẫn là động lực tăng trưởng chính cho nền kinh tế trong năm 2024. Với tốc độ hồi phục tuy chậm mà chắc, Payoo kỳ vọng sẽ ghi nhận những tín hiệu tích cực của các doanh nghiệp từ quý I năm sau.

4.Fintech nỗ lực thể hiện vai trò cánh tay nối dài của ngân hàng

Nhiều năm qua, Fintech vẫn đóng vai trò là cánh tay nối dài của hệ thống ngân hàng. Trong khi ngân hàng tập trung nguồn lực vào nghiệp vụ quản lý dòng tiền và tài khoản của nhà bán, các Fintech với lợi thế về công nghệ sẽ là đơn vị lắng nghe và đáp ứng được những đòi hỏi tỉ mỉ của khách hàng doanh nghiệp nhờ tính nhanh nhạy, linh hoạt. Là đơn vị đồng hành cùng hơn 40 ngân hàng, trên nền tảng kỹ thuật sẵn có, Payoo cũng đã nỗ lực triển khai hiệu quả các hợp tác cùng HSBC, Citibank, Vietcombank và Vietinbank,… mang dịch vụ trung gian thanh toán (cổng thanh toán, POS, hỗ trợ chuyển đổi trả góp, thu hộ,…) đến tất cả các khách hàng có nhu cầu, hỗ trợ ngân hàng nâng cao chất lượng sản phẩm, dịch vụ thanh toán và gia tăng trải nghiệm cho người dùng cuối của từng doanh nghiệp.

“Sự song hành của Fintech và ngân hàng giúp chuyên môn hóa dịch vụ, tận dụng triệt để nguồn lực nhân sự, kỹ thuật và hạn chế việc cạnh tranh trực tiếp với nhau. Chúng tôi tin rằng những hợp tác như vậy sẽ giúp tất cả các bên gặt hái thành tựu trong bối cảnh thị trường luôn luôn đổi mới và biến động” – đại diện Payoo cho biết.