Cuộc đua Trí tuệ nhân tạo đang tạo ra một thực tế kép! 

Các công ty Big Tech Mỹ có thể thống trị ngành trí tuệ nhân tạo (AI), nhưng họ sẽ không có được mọi thứ theo cách riêng của mình.

Hai câu chuyện dưới đây tưởng chừng như trái ngược nhau, khi kể về tác động của trí tuệ nhân tạo (AI). Đầu tiên là ngành này sẽ bị thống trị bởi một số công ty công nghệ khổng lồ (Big Tech), những công ty tự hào có khả năng tiếp cận và sở hữu dữ liệu, sức mạnh tính toán lớn, và chuyên môn cao để thay đổi thị trường công nghệ cũng như cuộc sống của chúng ta. Những thứ này sẽ giúp họ kiếm được nhiều tiền nhất.

Thứ hai, AI là một công nghệ cực kỳ đột phá, sẽ lật đổ bàn cờ mà nền kinh tế hiện tại đang vận hành, cho phép những kẻ nổi dậy nhanh nhẹn hơn phát minh ra các cuộc chơi công nghệ mới, nhưng Big Tech sẽ không có được mọi thứ theo cách riêng của mình. Thực tế cả hai câu chuyện trên đều có thể đồng thời đúng.

Trong tuần này, Báo cáo Chỉ số Trí tuệ Nhân tạo dài 500 trang về ngành công nghiệp toàn cầu của Đại học Stanford đã được xuất bản, và ấn phẩm này cũng đã cung cấp một số cơ sở quan trọng cho cả hai lập luận kể trên. Nhưng nổi bật nhất là sự hiện diện toàn diện hiện nay của các công ty công nghệ lớn của Mỹ – bao gồm Google, Meta và Microsoft – trong lĩnh vực nghiên cứu, đầu tư và phát triển mô hình AI. Các công ty thuộc khu vực tư nhân chắc chắn đã thu hút được nhiều nhà nghiên cứu AI thông minh nhất.

Năm 2011, khoảng 41% các nhà nghiên cứu tiến sĩ AI mới được đào tạo ở Mỹ và Canada ở lại các học viện công nghệ, tương đương với tỷ lệ gia nhập ngành. Tuy nhiên, đến năm 2022, chỉ còn 20% ở lại các học viện đào tạo AI và khoảng 70% đã tham gia trực tiếp vào ngành công nghiệp này. Theo báo cáo, những nhà nghiên cứu này đã giúp Mỹ xây dựng 61 mô hình AI đáng chú ý nhất trong 20 năm qua, so với 25 mô hình ở EU và Anh cộng lại và 15 mô hình ở Trung Quốc.

Nhưng chi phí phát triển những mô hình AI đó đã tăng vọt. Báo cáo ước tính rằng, OpenAI đã chi 78 triệu USD cho sức mạnh tính toán để đào tạo mẫu GPT-4 của mình, trong khi Google chi 191 triệu USD cho Gemini Ultra. Năm ngoái, đầu tư AI của khu vực tư nhân ở Mỹ đạt tổng cộng 67,2 tỷ USD, cao hơn đáng kể so với hai quốc gia lớn nhất tiếp theo: Trung Quốc (7,8 tỷ USD) và Anh (3,8 tỷ USD).

Một số người cho rằng, AI sẽ là đường ray mới hoặc là “mạng viễn thông mới của nền kinh tế thế kỷ 21”, nơi mà mọi thứ khác sẽ vận hành trên đó. Nếu vậy, các công ty công nghệ khổng lồ của Mỹ có thể đang dần chiếm lấy một số chức năng truyền thống của chính phủ, công ty đầu tư và nhà lập pháp trong việc tự mình xây dựng và vận hành cơ sở hạ tầng công nghệ, trong khi có thể tự soạn thảo, đặt ra và thực thi các quy tắc công nghệ.

Russell Wald, phó giám đốc Viện Trí tuệ nhân tạo lấy con người làm trung tâm của Stanford, người đưa ra báo cáo, cho biết: “Điểm rút ra chính là ngành công nghiệp AI này đang chiếm ưu thế. Tuy nhiên, chúng ta cần tìm cách để khu vực nhà nước, các cơ quan, chính phủ vẫn có chỗ ngồi trên bàn đàm phán về công nghệ AI này”.

Trong thực tế, khi Big Tech Mỹ có thể tạo ra những mô hình AI mạnh mẽ nhất và thống trị thị trường, nhưng họ vẫn không thể kiểm soát tất cả các cách thức ứng dụng cũng như quản lý công nghệ này. Về điểm này, có rất nhiều cơ hội cho các quốc gia khác và các công ty nhỏ hơn dễ dàng cạnh tranh. Điển hình là một trong những khía cạnh hấp dẫn nhất của báo cáo Stanford là các cuộc khảo sát về nhận thức của công chúng cho thấy, người dân ở các nền kinh tế mới nổi tỏ ra hào hứng hơn với khả năng của AI so với những người sống ở các nước đã phát triển ở phương Tây. Theo một cuộc khảo sát của Ipsos năm ngoái, hơn 70% số người được hỏi ở Indonesia, Thái Lan và Mexico cho rằng, AI sẽ có lợi hơn là có hại. Con số này so với chỉ 37% ở Mỹ và Pháp.

Theo một cuộc khảo sát khác của Viện Schwartz Reisman, số người dùng ChatGPT hàng ngày ở Pakistan, Kenya, Ấn Độ và Brazil cao hơn so với ở Mỹ hoặc Anh. Trung Quốc đã nhanh chóng áp dụng AI vào sử dụng trong thế giới thực, chiếm 61% số bằng sáng chế AI toàn cầu, so với 21% ở Mỹ. Quốc gia tỷ dân này cũng đang tăng tốc vượt xa nhóm robot công nghiệp, lắp đặt 21% tổng số robot trên toàn cầu.

Có thể thấy, nhân khẩu học đóng một vai trò lớn trong việc hình thành thái độ đối với AI. Payal Arora, một học giả gốc Ấn Độ và là tác giả của cuốn sách sắp xuất bản có tên From Pessimism to Promise, cho biết khoảng 90% thanh niên thế giới nằm ngoài các nước đã phát triển ở phương Tây mong muốn tham gia vào nền kinh tế kỹ thuật số. Đối với nhiều người trong số họ, công nghệ giống như cơ hội lớn vậy.

“Bi quan là đặc quyền của những người có khả năng sống trong tuyệt vọng”, Arora nói tại Hội nghị Trung tâm Công nghệ và Dân chủ Minderoo ở Cambridge, Anh, trong tuần này. “Chúng ta cần phải làm vỡ bong bóng bi quan đó”.

Một số chuyên gia khác tại hội nghị cho rằng, sự thống trị của các công ty AI của Mỹ không còn có nguy cơ tạo ra các hình thức mới của chủ nghĩa phong kiến ​​công nghệ, hoặc chủ nghĩa thực dân dữ liệu, như đã từng xảy ra với mạng xã hội. Các nền kinh tế mới nổi, các quốc gia, chính phủ, nhân khẩu học sẽ là những nhân tố quan trọng giúp định hình, phản ánh thái độ, cũng như sẽ giúp tạo ra các quy tắc công nghệ trong trật tự thế giới mới này, còn AI chỉ có thể cho Big Tech cơ hội để họ viết lại kịch bản hướng đi công nghệ của riêng mình.