Cống ngăn mặn – giải pháp ứng phó xâm nhập mặn hiệu quả tại Đồng bằng sông Cửu Long

Sau một năm đưa vào vận hành sử dụng (từ 22/9/2020 đến nay), cống ngăn mặn Bông Bót – một công trình của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, sử dụng xi lanh thủy lực của Bosch Rexroth đã thu được nhiều kết quả khả quan.

Đồng bằng sông Cửu Long là vùng sản xuất lúa gạo và trái cây lớn nhất Việt Nam – cung cấp đến 90% lượng gạo xuất khẩu, 60% sản lượng trái cây và 70% hàng hóa nuôi trồng thủy sản hàng năm. Tuy nhiên, trong vòng 5 năm gần đây, khu vực này liên tục chịu ảnh hưởng bởi hạn hán và xâm nhập mặn, tác động nghiêm trọng đến chuỗi cung ứng lương thực cũng như sản xuất nông nghiệp và đời sống dân sinh.

Độ mặn tăng cao do nhiều yếu tố – lòng sông ngày càng sâu và thiếu nước ngọt từ hạ lưu vào đồng bằng. Mặt khác, độ mặn cao xảy ra do tác động của biến đổi khí hậu. Hằng năm, khu vực Đồng bằng sông Cửu Long xảy ra ngập lụt vào mùa mưa. Nước ngọt từ thượng nguồn tràn qua đồng bằng và đổ ra biển. Đến tháng 3, nước sẽ cạn kiệt, làm độ mặn tăng cao. Tuy nhiên, tình trạng này thường sẽ diễn ra trong một tháng cho đến khi gió mùa xuất hiện và lưu vực sông Cửu Long sẽ ngập lụt trở lại. Thế nhưng, vào năm 2020, khu vực này đã không được lấp đầy trong nhiều tháng liền. Năng suất ruộng lúa và vườn cây ăn quả giảm 30-70%. Khoảng 96.000 hộ gia đình bị ảnh hưởng do thiếu nước ngọt sinh hoạt.

Trước tình trạng đó, các Bộ, Ban, Ngành đã triển khai nhiều biện pháp để giải quyết những khó khăn. Trong đó, xây dựng cống ngăn mặn được đánh giá là một trong những giải pháp bền vững để ứng phó với tình trạng xâm nhập mặn. Đến nay đã có nhiều dự án đưa vào khai thác sử dụng kiểm soát mặn, như: Dự án Cống Âu thuyền Ninh Quới; Hệ thống thủy lợi Trạm bơm cống Xuân Hòa, Cống Tân Dinh – Bông Bót, Vũng Liêm, Kênh May Phốp – Ngã Hậu, Hệ thống thủy lợi Bắc Bến Tre và Cống ngăn mặn Bông Bót… 

Bosch Rexroth tham gia thiết kế, cung cấp thiết bị thủy lực sử dụng trong các dự án ứng phó với hạn hán và xâm nhập mặn tại khu vực đồng bằng sông Cửu Long. Theo chia sẻ của Bosch Rexroth, 6 xi lanh thủy lực cỡ lớn do hãng sản xuất được lắp đặt vào các cửa cống Bông Bót. Hệ thống cảm biến hành trình thế hệ mới (CIMsmart) được tích hợp trên các xi lanh thủy lực nhằm xác định chính xác vị trí của piston và đảm bảo hệ thống xi lanh hoạt động đồng tốc.

Với giải pháp này, vào mùa khô, tất cả cửa cống đóng lại để ngăn mặn vào nội đồng và trữ nước ngọt cho các kênh. Cửa cống sẽ được mở để thoát nước và tàu thuyền lưu thông. Vào mùa mưa, tất cả cửa cống đều mở và được di chuyển tùy thuộc vào mực nước chênh lệch giữa mặt sông và mặt kênh. Trong trường hợp mực nước dâng cao do mưa bão, các cống sẽ được mở để giảm thiểu thiệt hại do lũ gây ra. Xi lanh thủy lực Bosch Rexroth được thiết kế đặc biệt để có thể vận hành trong môi trường độ mặn cao nhờ vào lớp phủ bề mặt Enduroq 2200. Nhờ đó, tuổi thọ của xi lanh thủy lực được gia tăng đáng kể từ 25 đến 50 năm.

Ông Hồ Sỹ Sơn, Kỹ sư Dự án Bosch Rexroth Việt Nam giải thích thêm – “Cửa van cống, âu thuyền của các cống ngăn mặn ở Đồng bằng sông Cửu Long được làm bằng thép, vận hành bằng xi lanh thủy lực do Bosch Rexroth cung cấp. Để ngăn nước mặn trên các sông, các cống ngăn mặn ở Đồng bằng sông Cửu Long sử dụng các cửa cống rộng 15 – 40m. Các cửa cống này thường sử dụng xi lanh thủy lực để vận hành đóng mở. Có thể hiểu rằng, thành công trong điều khiển cống ngăn mặn phụ thuộc khá nhiều vào hệ thủy lực điều khiển nâng hạ cửa cống“.

Theo kết quả ghi nhận sau một năm vận hành, các cống ngăn mặn vận hành hiệu quả góp phần cải thiện năng suất vụ lúa đông xuân (cuối năm 2020, đầu năm 2021) ước tính đạt 10,7 triệu tấn – tăng 144.000 tấn so với cùng kỳ năm ngoái. Năng suất lúa ước đạt trên 7 tấn/ha, tăng 0,2 tấn/ha – cao nhất trong vòng 5 năm trở lại đây. Mùa màng theo đó phát triển thuận tiện hơn, cuộc sống của người dân cũng đã có nguồn nước ngọt để sinh sống.