Tiêu chuẩn chọn chiến mã

Chiến mã là giống ngựa có thể trạng cao to, bền, tốc độ nhanh và thân hình cân đối đẹp đẽ... Tuy vậy vẫn có những cá biệt như giống ngựa Mông Cổ nổi danh trong lịch sử.

Trên thế giới có hơn 100 giống ngựa với hình dáng và tính khí khác nhau được loài người lai tạo với các mục đich khác nhau như kéo xe, đua, chăn cừu, cày bừa… Đặc biệt là giống ngựa phục vụ cho chiến tranh với những tố chất đặc biệt.

Có thể phân các giống ngựa thành 3 nhóm: ngựa đua, ngựa làm việc và ngựa nhỏ. Ngựa làm việc gồm 2 nhóm ngựa cưỡi (riding horse) cao từ 142cm đến 157 cm, nặng từ 350 kg đến 600 kg và ngựa kéo (draft horse) khỏe to lớn với chiều cao 163–183 cm, nặng 700–1000 kg.

Về nòi ngựa được phân theo tập tính gồm các nhóm ngựa máu nóng, ngựa máu lạnh, ngựa máu ấm – việc phân loại không dựa trên thân nhiệt mà dựa trên tính khí. Ngựa máu nóng, giống ngựa thuần chủng thuộc nòi Arập hoặc Thoroughbred có tính khí mạnh mẽ, can trường, khôn ngoan, bền bỉ và tốc độ nhanh là loài ngựa được sử dụng trong kỵ binh. Ngựa máu lạnh là những con ngựa cơ bắp, cao khỏe, hiền lành nhưng chậm chạp. Ngựa máu ấm là giống ngựa thể thao hiện đại được lai giữa ngựa máu lạnh và máu nóng. Ngựa máu ấm thuộc dòng ngựa cưỡi có thân hình to lớn, cân đối tính tình hiền hòa.

Chiến mã theo tiêu chuẩn phải là giống ngựa quý, thuần chủng với các giống nổi tiếng sử sách ghi danh: ngựa Thố (Thỏ), ngựa Câu (Ngựa Tơ), ngựa Kỳ (Hay), ngựa Ký (Bền), ngựa Đề (Móng Thú), ngựa Tuấn (Đẹp), ngựa Lạc (Vui), ngựa Bảo (Quí), ngựa Phiêu (Béo). Có thể kể đến tên của các thần mã như: ngựa Bạch Long Câu, Xích Kỳ, Hồng Lư, Thiên Mã (của nhà Tây Sơn), xích Thố của Quang Vũ thời Tam Quốc…

Các giống ngựa quý được tướng soái sử dụng thường thuộc giống thiên lý mã có thể phi nước kiệu 10 giờ liên tục không nghỉ thuộc giống Huyết Hãn Mã (Ngựa Akhal-Téké) hoặc Thiên Mã (Ngựa Jaf Ba Tư, ngựa thuần chủng Ả-Rập) có những đặc tính cổ/tai/chân trước dài, lưng/xương đuôi/chân sau ngắn, trán/ngực/mông đùi rộng, da/mắt/móng đẹp. Đặc biệt hông phải cao và hai bên sườn chắc chắn.

Các giống ngựa không bao giờ được chọn làm chiến mã thường chậm chạp, lười nhác, mặt béo, mí mắt dày, bờm dày, độ dốc móng thấp…

Ngựa Mông Cổ: giống ngựa chiến thuần chủng, còn được gọi là thiên lý mã, chiều cao trung bình chỉ 1,4m với khả năng phi nước kiệu 10 giờ liền không nghỉ. Giống ngựa giúp cho Thành Cát Tư Hãn trở thành đế quốc hùng mạnh nhất trong lịch sử loài người.

Ngựa Mông Cổ

Ngựa Ả Rập (Arabian): giống ngựa lâu đời nổi tiếng với sự thông minh độ bền và tốc độ và khung xương mạnh mẽ. Giống ngựa còn vượt trội về vẻ đẹp quý tộc, cũng là giống ngựa thường được các cấp chỉ huy sử dụng với khả năng chạy liền 160km không nghỉ.

Ngựa Arabian

Ngựa Cabardin hay Ngựa Cacbacđin: giống ngựa phổ biến ở vùng cao nguyên Capcadơ và Zacapcadơ Hermes Replica Handbags (Liên Xô cũ). Giống ngựa có chiều cao 1,4 – 1,5m, nặng 350 – 400 kg, là giống ngựa chuyên dùng làm ngựa chiến với sức khỏe vượt trội đặc biệt linh hoạt ở các vùng núi hiểm trở. Giống ngựa có khả năng di chuyển đến 3000km địa hình đồi núi trong 47 ngày, cá biệt ngựa Cabacđin có thể chạy 120–130 km/ngày.

Ngựa Cabardin

Ngựa Việt (hay ngựa nội): giống ngựa đặc trưng vùng núi phía Bắc Việt Nam, được người đồng bào sử dụng để thồ, kéo, cưỡi đặc biệt thường được dùng cho việc thồ hàng. Ngựa nội có vóc dáng thấp nhỏ, chúng chỉ cao chừng 1,5m, bề cao vai khoảng 1,2m, cân nặng 150–170 kg. Ngựa Việt có vóc dáng không được cân đối, cổ hơi nằm ngang, ngực hơi lép, lưng hơi võng, bụng to, phình ra, đùi chưa phát triển, chân nhỏ, thế đứng của 2 chân chưa tốt nhất là chân sau. Tốc độ tối đa khoảng 25–28 km/giờ. Đây là giống ngựa được chọn cho đội cảnh sát cơ động kỵ binh Việt Nam thực hiện nhiệm vụ.

Ngựa Thuần Chủng (Thoroughbred) giống ngựa được lai tạo ở Anh (không phải là ngựa thuần chủng), cũng là chiến mã đang được đội kỵ binh Anh sử dụng.

Ngựa Thuần Chủng (Thoroughbred)

Ngựa Andalucia là giống ngựa Tây Ban Nha thuần chủng, được biết đến với sức mạnh của một con ngựa chiến, và được đánh giá cao bởi giới quý tộc.

Ngựa Andalucia

Ngựa Appaloosa: Gây giống bởi Nez Percé ở Idaho, Hoa Kỳ, giống ngựa châu Á nhưng rất nổi tiếng ở châu Âu trong thời kỳ Trung Cổ. Chiều cao 1,4m nặng 500kg, vốn nổi tiếng thông minh, nhanh và bền bỉ, nay giống ngựa này thường được dùng để trình diễn.

Ngựa Appaloosa

Ngựa Akhal-Teke: giống ngựa được xem là biểu tượng quốc gia của Turkmenistan, một trong những giống ngựa cổ xưa và độc đáo, cũng là giống ngựa đẹp nhất trên thế giới. Loài này nổi tiếng với tốc độ, thông minh, và bộ lông màu ánh kim loại đặc biệt.

Ngựa Đại Uyển là một giống ngựa ở vùng Trung Á tại vùng Đại Uyển (Ferghana) và được lưu truyền trong sử sách với cái tên Thiên Mã được vua chúa các triều đại yêu thích. Còn được gọi là Hãn Huyết Mã bởi có mồ hôi đỏ như máu, được cho là tổ tiên của ngựa Turanian và Akhal-Teke ngày nay. Việt Nam Vua Minh Mạng cũng có 1 con Thiên Mã nổi danh được biết đến với tên Thiên Mã Long Tuấn, tiếc là chiến mã chỉ mua vui cho nhà vua mà chưa một lần ra trận.

Ngựa Nisean: giống ngựa vùng cao nguyên Nisean xưa (thuộc Iran ngày nay), thích hợp để làm vật cưỡi cho các kỵ binh Cataphract. Ngựa Nisean sở hữu kích thước và sức mạnh vượt xa các giống ngựa bình thường.

Ngựa Percheron: giống ngựa miền Tây Bắc Pháp, có chút huyết thống của loài Arabian. Có thể trạng to lớn và thích hợp cho việc cưỡi, được các chàng kỵ sĩ thời Trung Cổ ưa chuộng. Giống ngựa cao khoảng 1.6 m và nặng khoảng 900 kg.

Ngựa Percheron

Ngựa Anh: nòi ngựa có thể trạng to lớn 1,4-1,5m, nặng 350–400 kg, màu đỏ nâu (còn gọi là ngựa hồng) hoặc màu trắng muốt (ngựa bạch), thân hình cân đối, chắc khỏe. Là giống ngựa giúp kỵ kinh của đế quốc Anh trở nên hùng mạnh bậc nhất thế giới. Hiện giống ngựa này cũng là giống ngựa đua nổi tiếng thế giới.

Ngựa Anh