Không gian số đã thành không gian sống

Hình như, người ta càng có lí do để tìm đến và chìm đắm trên không gian mạng khi cương thổ, nơi sinh sống, đất đai vốn dĩ có giới hạn, nay càng thêm chật chội khó thở dưới sức ép chóng mặt của quá trình đô thị hóa. Liệu những trải nghiệm số có thực sự luôn mang đến những trải nghiệm sống đầy đặn, nhiều màu vẻ ? Đâu là những cơ hội và thách thức với người trẻ thời đại số?

Lợi ích quá lớn và choáng ngợp của Internet đã dường như phần nào khiến đa số chúng ta tặc lưỡi bỏ qua những câu hỏi căn bản trên. Người ta đã nói về mỏ vàng internet, về con gà đẻ trứng với người làm nội dung số. Nhưng đâu là “điểm bùng phát” kế tiếp và những cơ hội mới từ Internet khi chúng ta đang được chứng kiến sự can dự quá sâu của các thiết bị đa phương tiện và mạng xã hội tới cuộc sống con người? Những hệ lụy và hệ quả tiêu cực là không thể tránh khỏi. Dường như chúng ta đang hụt hơi trước sự bùng nổ của các dịch vụ số. Internet vệ tinh, mạng 5G… sắp đổ bộ và người ta buộc phải lựa chọn không gian số như một khoanh vùng sống cho riêng mình.

Không gian số và không gian thương mại

Tôi tin rằng internet và không gian số đang mở ra rất nhiều cơ hội kinh doanh mới. Xưa, câu chuyện “làm trai” gắn liền với khát vọng đi xa, vùng vẫy, ví như chuyện Phú Xuân cần trải, chuyện Đồng Nai nên về. Nay, trước những thúc bách và cảm hứng của phong trào khởi nghiệp trên trình truyền hình hay Youtube, “làm trai” thời đại internet, muốn “ăn tiền” là phải mở mang đầu óc, dựng nghiệp startup. Thực tế là các mô hình kinh doanh mới gắn liền với công nghệ số như kinh tế chia sẻ, các dịch vụ trực tuyến, kinh doanh qua mạng xã hội, phát triển và buôn bán nội dung số…  đang mở ra rất nhiều lựa chọn và con đường, “ngách” kinh doanh mới.

Năm xưa cha ông ta tìm về phương Nam thẳng cánh cò bay những mong an cư lạc nghiệp. Nay con cháu so găng bằng số lượt like, lượt tương tác, số lần hiển thị page view.  Tôi nhớ có người nói, đại khái, mạng xã hội giúp người ở xa nhau gần gũi hơn và thật không may, nó cũng có thể khiến người đang gần nhau về không gian vật lí thêm khoảng cách tâm lí. Có thể điều này không phải lúc nào cũng đúng, nhưng chắc chắn, internet và không gian số đang tạo ra các cơ hội có thật mặc dù không hiếm những rắc rối, nguy cơ tiềm ẩn khi hành lang pháp lí và thiết chế của chúng ta chưa thật theo kịp tốc độ tiến của các hình thức kinh doanh số.

Thế giới đã “phẳng” hơn khi cùng với tốc độ Internet được cải thiện, các thiết bị liên lạc hiện đại hữu dụng trở nên phổ biến cùng mạng 4G và sắp tới là 5G, chúng ta có cảm giác thế giới mạng, “cái chợ”, “làng” Facebook đôi khi còn ì xèo hơn ngoài đời thực. Những câu chuyện làm chơi ăn thật từ YouTube trở nên hết sức phổ biến. Không hề ngạc nhiên khi những người phụ nữ cả đời chân lấm tay bùn nay cũng đã sẵn sàng bước vào “làng” nội dung số và trở thành hiện tượng.

Tôi đã từng dành nhiều giờ liền chỉ để coi mấy thanh niên Nam Bộ đi săn bắt rắn trên YouTube. Họ là những người đang cố gắng kiếm tiền từ Internet trong tư cách người sáng tạo nội dung số. Bằng một cách nào đấy, văn hoá quê kiểng như được mở rộng ra thêm nhiều chiều kích và kênh truyền tải, qua chính cuộc sống lam lũ của những người nông dân này, cùng chiếc điện thông minh không quá đắt tiền. Cuộc sống được tái hiện và hiện thực như thêm nhiều lần sống động. Trước chúng ta du lịch qua màn ảnh nhỏ, giờ chúng ta du lịch qua Youtube.

Internet đã mang đến rất nhiều cơ hội mà những người trẻ có thể tận dụng được để rút ngắn khoảng cách với thế giới. Cặm cụi lên ý tưởng, thiết kế và viết code chẳng ai biết tới trong một góc nhỏ nào đấy Hà Nội,  cái tên “Nguyễn Hà Đông” bỗng trở nên nổi tiếng toàn cầu với chú chim ương bướng Flappy, đến mức có một ngày anh có dịp trà đá với CEO Google, cùng khoản thu nhập đáng mơ ước. Thế giới phẳng hơn, nhiều cơ hội hơn. Tất cả những gì bạn trẻ cần là ngoại ngữ và kĩ năng chuyên, không gian số mở cửa “hai tư trên bảy” với tất cả mọi người. 

Không gian số là không gian sống

Không gian số là mỏ vàng với những người nhanh nhạy. Với hầu hết chúng ta, mạng xã hội và internet đơn giản là nơi chúng ta được sống nhiều hơn, nhanh hơn và phong phú hơn. Vai trò trung tâm của tivi suốt nhiều thập kỉ qua đã dần mất đi vị thế khi các dịch vụ giải trí theo yêu cầu đang lên ngôi. Hình thức kinh doanh cho thuê theo gói cước đang trở nên hết sức phổ biến, từ video tới audio. Netflix và Spotify cũng đã tiếp cận thị trường Việt Nam. Những bộ phim mới nhất, những ca khúc mới nhất đều sẽ được “săn đón” khi chúng được phát hành trên internet.

Nhưng đó là câu chuyện của những người trẻ tuổi. Không phải ai cũng có nhu cầu giải trí nhanh và gấp gáp vậy. Với hầu hết mọi người, internet và mạng xã hội đơn giản là kênh kết nối giúp chúng ta dễ dàng tiếp cận, trao đổi với người thân bạn bè, được thấy thần tượng sống từng phút giây, được chứng kiến những cảnh đời người sống động và trực tiếp. Chúng ta cũng được tiếp cận với những người cùng sở thích và nguyện vọng. Internet cũng là nơi chúng ta có cơ hội được sống là chính mình, và đôi khi trong những thân phận ẩn danh, được đối thoại và vùng vẫy, chia sẻ và thể hiện trong những cái tôi khác. 

Người ta vẫn hay có niềm tin rằng bản tính hay thói quen của một người bị ảnh hưởng, “lây lan” từ 5 người thân tình nhất. Trong thời đại mà không gian số lên ngôi, chắc hẳn con số này phải tăng lên nhiều lần.

Nhà trường số

Giáo dục trực tuyến, các dịch vụ đào tạo online đang nở rộ hơn bao giờ hết. Đây chắc chắn là cơ hội lớn lao để rút ngắn khoảng cách với thế giới khi thế hệ trẻ có thể nhanh chóng tiếp cận với nguồn tri thức nhân loại. Ngày càng có nhiều những cô cậu trẻ măng tỉnh lẻ nhận được những học bổng danh giá khắp thế giới. Không gian số đã mang cờ đến tay tất cả mọi người. Chuyện học tiếng Anh, lập trình qua mạng đã trở thành xu thế mới. Những khoá học được biên soạn công phu lúc giảm giá chỉ còn 10 USD trên Udemy đang làm thay đổi chuyện học hành của thế hệ mới khắp thế giới. Tôi cũng đã trở thành một lập trình viên nhờ vào những người thầy “trên mây” không quen biết.

Khi có quá nhiều cơ hội và lựa chọn đến thế, chậm trễ và không tận dụng được những lợi ích quá lớn của không gian số sẽ khiến chúng ta mất đi cơ hội có thể tiếp cận và bắt kịp với trình độ thế giới. Chúng ta có thể không cần phải kéo đám mây về nữa, khi trong thời đại kinh tế chia sẻ nhờ vào internet, giáo dục chia sẻ cũng đang trở thành một xu hướng mới khi tri thức đang thực sự gõ cửa, trao cơ hội cho từng nhà với một cái giá rất dễ chịu.

Khi Internet đã rẻ và phổ dụng, cái chúng ta cần là những thế hệ lao động trẻ có đủ kĩ năng, tư duy phân tích phê phán, thái độ cầu tiến và tất nhiên là tiếng Anh. Những cuộc cách mạng 4.0 hay cao hơn là hoàn toàn có thể, không chậm hơn bao nhiêu so với thế giới. Internet sẽ luôn luôn có những mặt này kia, nhưng cơ hội mà không gian số mở ra là lớn hơn bao giờ hết. Cái chúng ta cần không phải là những câu chuyện như của cậu trai Khá bảnh đào vàng trên Youtube, hay những chuyên gia siêu trí tuệ Việt, cậu bé Google… Mục tiêu thiết thực và lớn hơn là có những sản phẩm giáo dục trên mây tốt hơn đến với mọi người, nhất là những đứa trẻ thiệt thòi quê kiểng mà nay, nhờ không gian số, chúng đã có được một sự công bằng nhất định trước cơ hội học tập, định hướng nghề nghiệp 

Internet mở ra quá nhiều lựa chọn, và đôi khi chúng ta sẽ cảm thấy choáng ngợp và mệt mỏi, nhưng chắc hẳn là tốt hơn rất nhiều khi không có một lựa chọn nào cả để sớm bắt kịp nhân loại về thi thức và tìm kiếm những cơ hội làm ăn mới.

Có lẽ, câu hỏi tiếp theo sẽ là, làm thế nào để chúng ta “đủ tốt” và tận dụng những cơ hội ấy. Tôi vẫn nghĩ là có nhiều chìa khóa, nhưng chắc chắn, một trong số những tấm “hộ chiếu” không thể thiếu được là tiếng Anh. Đó là một câu chuyện khác.

Vượng Nguyễn