Hiện nay không ít những người tham gia chuyển đổi số (CĐS) vẫn nhầm lẫn giữa CĐS và Tin học hóa. Thiết nghĩ, nếu hiện tượng này càng kéo dài thì cơ hội CĐS có thể sẽ càng mất đi.
Chuyển đổi số (CĐS) tập trung vào chuyển đổi quy trình sản xuất, biến quy trình sản xuất truyền thống thành quy trình sản xuất số, hoạt động tự động, tối ưu. Trong thực tế, quá trình này diễn ra từ thấp tới cao, từ đơn giản tới phức tạp, từ rời rạc đến hệ thống.Cách làm này đáp ứng được nhiều yêu cầu khác nhau: Thứ nhất là để nhận thức theo kịp với sự thay đổi vì CĐS hoàn toàn khác tin học hóa (nếu vẫn giữ nguyên thói quen tin học hóa thì không thể CĐS); Thứ hai là đảm bảo tính khả thi vì nếu ngay khi bắt đầu CĐS đã thất bại (chủ yếu là vì chưa chuẩn bị đầy đủ năng lực) thì dễ nhụt chí và mất lòng tin; Thứ ba là để chỉ cần trang bị hạ tầng số ở mức phù hợp cũng có thể triển khai (vì trang bị hạ tầng số hoàn thiện đòi hỏi chi phí không nhỏ); Thứ tư là để việc xây dựng và hoàn thiện chính sách có thêm kết quả thực tế để điều chỉnh và thúc đẩy CĐS hiệu quả và thứ năm là từng bước phát triển lực lượng nhân lực số, để những người tham gia CĐS quen dần với cách tiếp cận và triển khai CĐS.
Quá trình này diễn ra ở mọi lĩnh vực. Dưới đây là 2 lĩnh vực gần gũi nhất.
1/ Trong nông nghiệp
Mục tiêu cuối cùng của CĐS trong nông nghiệp là phát triển nông nghiệp thông minh, hướng tới sản xuất nông nghiệp tự vận hành. Để đạt được mục tiêu đó. Khi bắt đầu CĐS, người ta chọn cách thiết kế và thử nghiệm những quy trình nhỏ, đơn giản, thậm chí chỉ là một vài công đoạn sản xuất.
Ví dụ trong nuôi tôm, cá người ta chia các quy trình sản xuất theo mức độ phức tạp như sau:
Khởi đầu CĐS, người ta bắt đầu ứng dụng cộng nghệ số vào các khâu đơn giản. Ví dụ: “Cho vật nuôi ăn tự động” với nội dung cơ bản như sau: Sử dụng các IoT đặt chìm trong hồ nuôi để phát hiện “trạng thái đói” của vật nuôi, dựa trên dữ liệu về mức độ đói của chúng để kích hoạt hệ thống cho ăn, tự động tắt hệ thống khi IoT báo hiệu vật nuôi đã ăn đủ no, điều chỉnh hệ thống tạo dòng chảy ở mức phù hợp. Việc thiết lập hệ thống cho tôm, cá ăn tự động này mang lại nhiều lợi ích: Tiết kiệm tối thiểu 10% lượng thức ăn, cho vật nuôi ăn theo nhu cầu nên vật nuôi mau lớn hơn, khoẻ mạnh hơn, đảm bảo an toàn sinh học cao hơn và không tốn chi phí nhân công. Khi quy trình này thành công, người ta tiến thêm một bước nữa: tối ưu hóa quy trình tự động cho tôm, cá ăn bằng cách dùng IoT thu thập dữ liệu về chủng loại vật nuôi (Tôm: tôm thẻ chân trắng, tôm bạc, tôm sú,… Cá: cá tra, cá chình, cá dứa,…), ngày thả (để tính “tuổi” vật nuôi), loại thức ăn phù hợp với độ tuổi từng loài,… để điều khiển hệ thống cho ăn đáp ứng nhu cầu thực tế hàng ngày của vật nuôi, tối ưu hóa quy trình cho ăn. Quá trình tối ưu hóa này có thể giúp tiết kiệm lượng thức ăn lên tới 20% – 30%, giảm sâu chi phí sản xuất và tăng năng suất lao động lên nhiều lần trong khi đạt được mức an toàn sinh hoạt cao hơn nhiều so với cách làm truyền thống.
 |  |
Ảnh minh họa của VNUA và tác giả
Như vậy, có thể nói, CĐS thành công một quy trình sản xuất nhỏ cũng có thể mang lại hiệu quả kinh tế rõ rệt và quan trọng hơn là mở ra hướng làm mới, tiên tiến khả thi.
2/ Trong logistics
Logistics là hệ tuần hoàn của nền kinh tế. Trong tất cả các hệ thống logisics, kho (store) và vận chuyển (transportation) đóng vai trò trung tâm, trong đó, kho là hub (điểm đầu mối) của hệ thống còn vận chuyển là quá trình lưu thông hàng hóa giữa các đầu mối đó. Vì vậy, muốn tăng chất lượng dịch vụ và giảm chi phí logistics cần đổi mới, cải tiến phương pháp cung cấp dịch vụ logistics truyền thống và cách triệt để nhất là số hóa hoạt động logistics hay phát triển logistics số (digital logistics).
Cũng như trong nông nghiệp, việc phát triển logistics số cũng bắt đầu từ việc đơn giản và thực tế nhất: Xây dựng kho số. Việc xây dựng kho số cũng có nhiều mức khác nhau:
Trong logistics, người ta cũng bắt đầu CĐS từ mức thấp với nhiệm vụ trọng tâm ban đầu là tự động thu thập dữ liệu nhập, xuất kho nhờ sử dụng các IoT: Các camera, các loại cảm biến (đo trọng lượng, khối lượng, dung lượng, đếm số lượng…) bao gồm cả các IoT thông minh (AIoT) có khả năng nhận dạng hàng hóa, đọc mã vạch, mã QR, xác định tọa độ (GPS), tự “đối thoại” với bộ điều khiển… Khi thu thập được mọi dữ liệu cần thiết thì việc tạo lập và cập nhật “Sổ theo dõi xuất nhập kho” được tự động thực hiện một cách dễ dàng. Ở mức này doanh nghiệp cũng đã gặt hái được nhiều lợi ích rõ rệt: biết chính xác trạng thái tồn kho, mức độ sử dụng vật tư, tiến độ bán hàng… một cách khách quan, minh bạch.
Tiến thêm một bước, kho số (digital store) được thiết kế theo hướng vận hành tự động: Không có thủ kho. Việc nhập/xuất hàng hóa, thu thập, cập nhật dữ liệu, cung cấp dữ liệu trực tiếp cho các phân hệ chức năng (kế hoạch, kế toán,…), phân tích và dự báo nhu cầu sử dụng vật tư, nguyên liệu,… dựa trên AI được thực hiện tự động tiến tới tối ưu hóa chuỗi cung ứng sao cho quá trình sản xuất được đảm bảo tối đa trong khi đọng vốn là tối thiểu.
Đích đến cuối cùng của việc số hóa hoạt động kho là tạo ra kho thông minh – một thành phần của hệ thống sản xuất thông minh theo tinh thần Industry 4.0.
Hình minh họa kho số (Nguồn: SiComputer)
Trong cả 2 trường hợp trên, muốn thiết lập được hệ thống kỹ thuật có những tính năng đã nêu cần có nhiều công cụ:
Về tổng thể, đó là các khối kiến tạo CĐS cơ bản (đã giới thiệu trên Thế Giới Số). Nền tảng số được thiết lập từ những khối kiến tạo này có tên gọi ADARA (AI Driven Adaptive Realtime Automation – Nền tảng tự động hóa thích ứng thời gian thực dựa trên AI) là bộ công cụ đa năng để phát triển tất cả các quy trình sản xuất tự động.
Logo ADARA (Nguồn: Tác giả)
Có thế nói, tất cả các hệ thống được số hóa (digitalized systems) đều sử dụng cùng một bộ công cụ số, sự khác nhau chỉ nằm ở thành phần, khối lượng và cấu trúc của các hệ thống được thiết kế nhằm thực hiện các quy trình sản xuất khác nhau.
Số hóa (digitalizing) khác tin học hóa (computerizing): Chuyển đổi số là chuyển đổi quy trình sản xuất nhờ công nghệ số. Tin học hóa là quá trình tập trung vào việc tổ chức, khai thác và quản trị thông tin, được ứng dụng nhiều nhất trong lĩnh vực quản lý. Áp dụng các phương pháp tin học hóa truyền thống không thể tạo ra các quy trình sản xuất tự động.
Số hóa quy trình (digitalization) khác tự động hóa quy trình (automation): Số hóa tạo ra quy trình sản xuất tự động có thể tối ưu hóa theo thời gian thực thích ứng với những tình huống diễn ra trong quá trình sản xuất. Số hóa quy trình sản xuất có thể được thiết kế bởi các chuyên gia ngành (không chuyên code) nhờ sử dụng nền tảng phát triển các hệ thống tự động dựa trên AI. Việc số hóa quy trình sản xuất dựa trên công nghệ số có thể triển khai ở bất cứ tổ chức hay doanh nghiệp nào, kể cả SME, thậm chí là HTX với chi phí phù hợp. Tự động hóa là quá trình tạo ra các hệ thống tự động thực hiện một chức năng cụ thể nào đó. Người ta sử dụng các modules có sẵn, áp dụng chuẩn SCADA để phát triển các hệ thống này. Việc thiết kế, chỉnh sửa, vận hành chỉ có thể thực hiện bởi các chuyên gia TĐH. Các hệ thống TĐH luôn có giá thành rất cao, vì thế, trên thế giới, chỉ các doanh nghiệp hùng mạnh mới đủ sức triển khai TĐH toàn diện, phần lớn các SME đều đứng ngoài cuộc chơi, kể cả ở các nước phát triển.
Bí quyết CĐS: CĐS là chuyển đổi quy trình sản xuất truyền thống thành quy trình sản xuất tự động, tối ưu nên muốn CĐS thành công thì phải có trong tay bộ công cụ CĐS (các khối kiến tạo CĐS). Muốn áp dụng thành thạo bộ công cụ này cần phải đào tạo những người tham gia về phương pháp “giao tiếp” với hệ thống kỹ thuật, nôm na là cách “nói” để hệ thống hiểu thực sự bạn muốn gì. Vì thế, bí quyết CĐS thành công là phương pháp và công cụ sử dụng để triển khai CĐS.
CĐS là quá trình duy nhất làm thay đổi phương thức sản xuất (PTSX), trong khi tất cả các yếu tố khác (ứng dụng KHCN, đổi mới, sáng tạo, quyết tâm,…) chỉ làm hoàn thiện PTSX hiện thời. Sự vươn mình trong kỷ nguyên số chỉ có thể là vươn từ PTSX thủ công bán tự động hiện nay sang PTSX số, cách khác không thể so bì. Vấn đề là chúng ta cần tìm ra cách vươn nhanh, hiệu quả, chắc chắn và tốt nhất là khác biệt. Vì thế, việc nhanh chóng xác định phương pháp và công cụ CĐS mang thương hiệu Việt Nam cần đặt lên hàng đầu, trên tất cả các ưu tiên khác.
TikTok Shop phát động chiến dịch “Buôn Vui Bán Đắt – Tết Ta Ba Miền” hợp tác cùng Trung tâm Phát triển TMĐT và Công nghệ Số (Bộ Công Thương). Chiến dịch nhằm mục tiêu tạo đà bứt phá cho cộng đồng tiểu thương và doanh nghiệp Việt, đặc biệt là nhóm doanh nghiệp vừa, nhỏ và siêu nhỏ (MSME), đồng thời tôn vinh giá trị hàng Việt trong mùa mua sắm trọng điểm Tết cổ truyền 2026.
Visa vừa công bố hợp tác chiến lược với C.P. Việt Nam, một trong những công ty hàng đầu trong lĩnh vực nông công nghiệp và thực phẩm tại Việt Nam, cùng Ngân hàng Quốc Tế (VIB). Thông qua hợp tác này, ba đơn vị cùng xây dựng những giải pháp thanh toán phù hợp với xu hướng thanh toán số trong cộng đồng doanh nghiệp.
Sự hợp tác kết hợp công nghệ ứng dụng AI trong lĩnh vực thanh toán số của Visa với hệ sinh thái điểm đến của Sun Group, mang đến cho du khách trải nghiệm đặt dịch vụ liền mạch, thanh toán an toàn và hành trình được điều chỉnh phù hợp từng nhu cầu.
Là diễn đàn AI thường niên quy tụ nhiều chuyên gia trong lĩnh vực trí tuệ nhân tạo Việt Nam và thế giới, Zalo AI Summit 2025 đã diễn ra trong buổi sáng ngày 20/12 với hơn 400 kỹ sư AI tập trung cho chủ đề Việt Nam trong kỷ nguyên AI hoá – Vietnam in the Era of AI-fication.
Ngày 18/12/2025, tại Văn phòng Chính phủ, FPT tham gia Triển lãm sơ kết 4 năm triển khai đề án 06 với chủ đề “Đề án 06 kiến tạo mạch sống số quốc gia, thúc đẩy triển khai Nghị quyết 57”. Tập đoàn FPT cũng trình diễn hệ sinh thái các giải pháp công nghệ và mô hình sáng kiến phục vụ người dân, doanh nghiệp và cơ quan quản lý Nhà nước, các đề xuất triển khai trong giai đoạn 2026-2030.
KMS Technology, công ty chuyên cung cấp dịch vụ phần mềm và giải pháp chuyển đổi số có hơn 1.100 nhân viên tại Việt Nam, hôm nay công bố việc mua lại Addepto, một trong những công ty tư vấn AI và giải pháp dữ liệu có tốc độ tăng trưởng nhanh nhất tại Ba Lan.
Theo báo cáo Nghiên cứu thường niên về mua sắm toàn cầu lần thứ 18 do Tập đoàn Zebra Technologies vừa công bố, các giải pháp Gen AI và tự động hóa đang trở thành công cụ thiết yếu, 87% lãnh đạo đơn vị bán lẻ khẳng định vai trò quan trọng của chúng trong nỗ lực ngăn ngừa thất thoát hàng hóa.
Salesforce, công ty hàng đầu về lĩnh vực AI CRM công bố việc ra mắt Agentforce phiên bản tiếng Việt, giúp các doanh nghiệp dễ dàng khai thác Agentforce Service và Employee Agent bằng tiếng Việt thúc đẩy chuyển đổi số, nâng cao trải nghiệm khách hàng và tối ưu hiệu quả vận hành.
Hội thảo “Mở khóa Kỷ nguyên Mới của Nhà máy Thông minh” do Hiệp hội Doanh nghiệp Châu Âu tại Việt Nam (EuroCham) tổ chức, nhằm giải quyết thách thức cấp bách khi các quốc gia khác trong khu vực đang đẩy mạnh số hóa công nghiệp, các nhà sản xuất Việt Nam phải đối mặt với áp lực ngày càng lớn về việc nâng cao năng suất cạnh tranh toàn cầu.
Dịch vụ Nova Forge vừa được Amazon ra mắt cho phép các tổ chức xây dựng những biến thể tối ưu hóa của Nova (gọi là Novellas) bằng cách kết hợp dữ liệu độc quyền với năng lực tiên phong của Nova.